Ганна НАВАСЕЛЬЦАВА
РУСАЛЧЫНА ПЕСНЯ
Міфалагічнае
Явар і Каліна стаялі над глыбокім ярам. Шапталіся, калі вярталіся марозныя зімовыя чары, халадзілі вялікі свет. Цешыліся пад ясным маладым сонейкам. Звінелі лістамі тужлівай восенню, нібы жаліліся пра нешта яе дажджам. Явар і Каліна спявалі сваю лебядзіную песню. Ніхто яе не чуў, ніхто не прыходзіў у забытую даліну, дзе хаваўся той глыбокі яр. Падалі светлыя росы, ляцелі імклівыя вятры, змяняліся зімы і леты. Адно не ведалі Явар з Калінаю, што такі раўнадушны свет іх не пакінуў.
Тады русалкі сцягнулі месік-маладзічок. Падхапілі ды панеслі яго ў цёмныя-цёмныя нетры, не азёрныя, лясныя. Засвяціўся вялікі змрочны лес, весела загукаў магутным пошчакам лясун-уладар. І непраглядныя лясы зрабіліся чуйнымі ды ласкавымі, як ніколі таго не было. Ці мала, ці многа мінулася часу, але з іх, шчырых ды трывожных лясоў, нечуваным цудам-дзівам паляцела над светам русалчына песня: «Хочам, хочам закахацца, чалавечы лёс знайсці, і з каханымі застацца, і з людзьмі ў свет пайсці.»
Азывалася тая песня ад возера да возера, ад лесу да лесу. Панесла яе над жытнёвымі палеткамі вялікая русалчына спакуса. Дзівіліся той песні золкі ды туманы, вясёлыя яркія кветкі ды сцішныя ростані дарог. Не чакалі ад іх, ціхмяных русалак, лясных, азёрных ды палявых, такой чалавечай прагі. Толькі чым не ўсцешаць свет русалкі. Клічуць яны цёплыя дажджы, ад якіх наліваецца сілай жыта, вясёлае, густое, па якім хочацца бегчы, трымаючыся за рукі. Гукаюць яны вясну ў лясах. Мабыць, ад іх гукання з тых самых цёмных нетраў і прыходзіць яна, вясна, а з ёю радасць і чаканне новай сустрэчы. Гэта іх прыгажосцю чаруюць свет такія ціхія, такія ласкавыя сінія азёры. Слухалі іх песню жыты ды валуны, ласкава ўсміхалася сонейка над маладымі зялёнымі пагоркамі. Слухалі ўсе, а як не чулі.
Доўга ляцела русалчына песня над светам. Доўга ніхто не хапіўся іскрыстага маладзіка. Нібы зачараваная, песцілася зямля ў водблісках ласкавых зорак. А русалчына песня ляцела, чакала, шукала. І, нібы знайшоўшы некага дарагога, супынілася над тым глыбокім ярам. Пачуўшы яе, трывожна затрымцелі лістамі Явар з Калінаю, як узгадалі важнае. Штосьці забытае, але не страчанае.
Пачуў чароўную песню белы, нібы снег, дзядок, які з’яўляецца на ростанях далёкіх дарог. У купальскі вечар сам апавядае нечуваныя показкі, страхоцці ды цуды. Толькі далёка не кожны можа ўбачыць яго з’яўленне, а тым болей яго паслухаць.
...Купальскім вечарам на захадзе сонца, калі не баішся ты нячыстай сілы, якая рыхтуецца спраўляць сваё любімае баляванне, проста ідзі па дарозе да трэціх ростаняў на тваім шляху. Прыйшоўшы, пакланіся нізка, да самай зямлі пакланіся, і тады здасца табе цень не цень, а нейкае белае мроіва. Не палохайся ж, смела падыходзь бліжэй. Убачыш старога з вялізнай белай барадой і добрымі задуменнымі вачыма, які сядзіць каля цяпельца, злёгку абапершыся на кій, і ўглядаецца ў іскрынкі агню. Сядай з ім побач, але не гавары першым, чакай, калі дзядок пакладзе табе руку на плячо і спытае, чаго ты хочаш...
Многія ў пошуках шчасця не збаяліся ісці купальскім вечарам да трэціх ростаняў, многія бачылі белага дзядка і сядалі да яго цяпельца, многія з ціхім заміраннем сэрца чакалі ягоных слоў, але мала каму ён тыя словы сказаў, мала каму абяцаў сваёй чарадзейнай міласцю шчаслівы і доўгі век.
Тады, калі сцягнулі хцівыя русалкі нябесны маладзічок, ён, казачны стары, быў адзіным, хто заўважыў гэта. Не пайшоў да ростаняў дарог, не расклаў свайго чарадзейнага цяпельца. А пайшоў проста да белай гары, шлях да якой быў яму добра вядомы.
А ў белую гару штовечар хавалася сонца. Яго чырвоныя вуголлі апалілі вяршыню, дзе не расло ніводнага дрэўца, ніводнай травінкі, а быў толькі белы гарачы пясочак. Вусцішна рабілася тут на змярканні. Ляцелі да гары празрыста-сінія сцені. Плылі, нябачныя, у цемных аблоках, што апоўначы захіналі голую вяршыню. Краліся ў густым тумане, што парай узнімаўся з непраглядных, чорных глыбінь возера. Мабыць, ад таго і разносіла няўрымслівая людская пагалоска, што спачывае ў гары нейкі страшны ваяўнік, які памёр жахлівай смерцю. Імя яго за даўнасцю часоў назаўсёды забыта. Толькі ніяк не можа супакоіцца гэты ваяр нават пасля сваёй гібелі. Збірае сваё цёмнае войска, бо жадае кінуць выклік самому вялікаму Сварогу.
І яшчэ казалі пра белую гару, што лётаюць над ёй жахлівыя цмокі. У купальскую ноч коцяцца высока ў небе бліскучыя колы, па-свойму вітаючы вялікі час Агню і Вады. Абазнаныя старыя вучылі, што прымусіў цмокаў да такога кружляння бацька свету Сварог, каб уславіць сваю непазбыўную перамогу над паганымі. Іншыя казалі, што прымусіў цмокаў не Сварог, а Пярун, які заўсёды паліць іх сваімі агнёвымі стрэламі. Нельга доўга ўглядацца ў купальскага цмока, бо чуйна ловяць гэтыя пачвары шчыры чалавечы позірк. Так і чакае, так і цікуе цмок, каб глянуць якому чалавеку ў вочы. І таму знарок лётае марудна, валюхаецца ў паветры, нібы вялізны чырвоны камяк. Зірне такое стварэнне табе, маладому ці старому, добраму ці дрэннаму, адчайнаму ці палахліваму, проста ў вочы, і адразу станеш ты іншым.
Назавеш яго, паганага, сваім родным братам, а яго цёмных братоў сваімі братамі. Адразу забудзеш пра сваю хату, пра сваіх блізкіх ды сваякоў. Штодзённыя клопаты не будуць турбаваць цябе, як раней. З гэтай хвіліны будзеш толькі шукаць чараў, варажыць ды тварыць чарадзействы, і несупынны шлях спазнання неспазнанага будзе кожнае імгненне клікаць цябе. Не зможаш гэтага голасу пазбыцца. І пойдзеш на гэты покліч, як бы ні хацеў застацца, пакінеш усё, чым жыў раней. І ніхто са смяротных ці несмяротных не зможа дапамагчы табе. Самому ж насмешкай здасца ўсё ранейшае жыццё.
Пашкадуй сваіх родных, не шукай агнёвых колаў у купальскую ноч. Не ўглядайся пільна ў купальскае неба. Адно чакай сустрэчы з купальскім дзядком. Мабыць, толькі ён і ведае, каго так настойліва цмокі шукаюць, чаго так пранізліва ўглядаюцца долу, якая неспатольная прага імі ўладае. Толькі ён не баіцца іх страшнага позірку.
Маўчала казка і пра тое, як прыйшоў купальскі дзядок на белую гару. Не спаліла яго сонца, утомленае дзённымі клопатамі. Адно спытала, ступаючы праменнем па гарачым пясочку:
— Навошта ты вярнуўся?
І адказаў той, каго ведала сонца:
— Не я вярнуўся, чарадзей вернецца. Свет мовіў сваё слова. Я толькі па-чалавечы спадзяюся, што не давядзецца шкадаваць пра гэта.
І тады адказала сонца:
— Раскрыйся, гара. Адпусці яго, вялікі Зніч. Вярніся, мудры і змрочны.
...А там, куды ніколі не сягае гарачы сонечны промень, цміў самотны
Зніч. Гарэла сіняе полымя, і ляцелі яго іскрынкамі жорсткія словы.
— Ты хацеў чараў, а з імі — веднасці, а з ёю — магутнасці і славы. Ты прагнуў раней неспазнанага. І ты назваў іх, у каго цаляе сваімі стрэламі грозны Пярун, сваімі братамі. І ты здрадзіў ім, сваім братам, якія цяпер навечна праклятыя шукаць цябе сярод людзей. Ты здраднік, чарадзей, вялікі здраднік, які няварты болей веры. Літасцівы да цябе Сварог, але ад мяне не чакай ні спагады, ні літасці.
— Я не чакаю, вялікі Зніч. Я толькі спадзяюся, што калі-небудзь ты стомішся мяне караць. Ты, старэйшы за самаго Сварога, павінен ведаць.
— О, я ведаю ўсё, — узвіваецца сінеча несмяротнага гневу. — Я ведаю, што думкі твае няспынна нясуцца да адной даліны, самотнейшай за маё падземнае валадарства. А там глыбокі зацішны яр. Хто плача над ім? Зусім не ты, чарадзей. Не ты, здраднік.
— Там плача Каліна. — пакаянна прамаўляе той, хто названы чарадзеем і здраднікам.
— Так, Каліна. Каліна і Явар, — не змаўкае пякучае вогнішча. — А ці памятаеш, ад чаго? Прыгожая дзяўчына і яе каханы ператварыліся ў маўклівыя дрэвы. Не ісці ім поруч, не ўсміхацца, не быць радаснымі. Адно вечна цягнуцца галінамі-рукамі. Вечна жаліцца свету. Гэта жорстка, чарадзей. Жорстка ператвараць іх у дрэвы толькі за тое, што яна выбрала не цябе.
— Я здрадзіў, Зніч. Здрадзіў старым багам. Ім, каго ты называеш маімі братамі. Я толькі хацеў застацца з ёю, Калінай. Назаўсёды быць разам.
— О так, яшчэ як здрадзіў. Цэлы свет не бачыў большай здрады. Ты, атрымаўшы такія магутныя чары ад старых багоў, вырашыў пайсці да новых. А калі дазнаўся, што не ты яе абраннік, то ўспомніў, ад чаго адрокся. І паклікаў старадаўнія чары, каб сталіся хлопец з дзяўчынаю Яварам ды Калінаю, каб ніколі не займелі шчасця. І пакараў цябе за гэта Сварог.
— Я хацеў застацца з ёю.
— Ты хацеў чараў, ты хацеў быць над светам. Ты хацеў сабе вялікіх братоў, якія не сумняваюцца ў табе, якія заўсёды з табою. І ты забыўся пра тое, што папросіць ад цябе свет. Нельга, назваўшы кагосьці братам, пра гэта забыцца. Пра брата свайго забыцца. Ты хацеў, каб яна, пабачыўшы тваю чарадзейную сілу, пайшла за табою. А яна таго не зрабіла. Нельга за гэта помсціць.
— Я не помсціў за гэта, Зніч. Я толькі не схацеў, каб прыйшоў канец нашаму каханню. Некалі счончыцца тваё валадарства нада мною, і вярнуся я ў свет. І тады адвернуцца мае чары, стане яна зноў дзяўчынаю. Спадзяюся, мы будзем разам. Каму як не табе ведаць, што такое кахаць і спадзявацца.
— Кахаць, спадзявацца, верыць, — глухім пошчакам ляціць у падзямеллі здзеклівы Знічаў смех. — Канешне ж, кахаць. У яе быў час падумаць, што значыць не адказаць на каханне веднага чарадзея. У яе было многа часу, пакуль мяняліся зімы і леты. Супакойся, чарадзей, за справы свае ты ніколі адсюль не выйдзеш. Ты, не памерлы і не жывы, цэлую вечнасць будзеш у маім валадарстве. І кожнае імгненне будзеш памятаць пра тых, каго пакінуў. Будзеш памятаць пра яе.
— Выйду, Зніч. Вечнасць хутка скончыцца. Я вярнуся ў вялікі свет.
І тады над светам праляцелі кароткія словы:
— Раскрыйся, гара. Адпусці яго, вялікі Зніч. Вярніся, мудры і змрочны.
Прагучалі словы і скончылася вечнасць. Не запыніў болей шляху гняўлівы Зніч.
Гарачыя промні хаваліся ў азёрных хвалях, што плылі вакол белай гары ціхім карагодам, нібы баяліся парушыць яе ўзнёслы спакой. Ля крутога ўзножжа ў светлых азёрных кроплях мігцелі белымі агніцамі лілеі, углядаліся адкрытымі вачыма ў бязважкую сінечу неба, што з прыцемкам усё ніжэй і ніжэй нахілялася да зямлі.
Як быццам бы і няма, і не было ніколі ў свеце цяжкіх далёкіх шляхоў, змагання і смерці. Быццам бы ніколі не нараджаліся маладыя багі, не сыходзіліся ў бязлітасным змаганні за гэты свет з ягонымі першатворцамі. Быццам бы ніколі не было яго, цёмнага чарадзея, смяротнага, якому было суджана вырашаць вялікі лёс. Нібы не тварыў ён чараў, не змагаўся і не паміраў.
Ноччу затрымцелі азёрныя хвалі. Гэта прыплылі русалкі да белай гары, заблукалі ў зорных водблісках і сталі шаптаць: «Мёртвы ды не мёртвы, жывы ды не жывы, ад цемры, ад святла, ад Агню, ад Вады клічу цябе, пачуй мае чары. Вярніся да сонца, да зорак, да дню, да начы. Абудзіся да радасці і да гора. Дзеля сяброў сваіх, дзеля ворагаў сваіх. Прачніся ад чараў пачатку і канца дзеля свайго вялікага выбару. Дзеля ворагаў сваіх, дзеля сяброў сваіх. Абудзіся да гора і да радасці. Вярніся да начы, да дня, да зорак, да сонца. Пачуй мае чары, клічу цябе ад Вады, ад Агню, ад святла, ад цемры, жывы ды не жывы, мёртвы ды не мёртвы», — гучалі словы самай моцнай веры.
— Кім я быў вечнасць назад? — спытаў чарадзей у русалак.
— Ты быў тым, хто мог дараваць і мог спадзявацца, — адказалі чарадзею русалкі. — Ты кахаў, чалавек. І ў твайго кахання была цэлая вечнасць.
Свяцілі вячыстыя зоры, самотна ўсміхаліся далёкай і мілай зямлі. Толькі не было сярод іх месіка-маладзічка. Падалі зорныя адбіткі ў ваду, маўчала зямля, нічога не прамаўляў свет. І тады падалося чарадзею, што гэтак маўкліва просяць зоркі і просіць зямля, каб вярнуў ён месік. Не, ён ніколі не верне месіка, бо цэлую вечнасць спадзяваўся на вызваленне.
— Мы вызвалілі цябе, — мовілі чарадзею русалкі. — Мы скралі месік, каб вярнуў цябе вялікі Сварог у гэты свет. Мы зрабілі так, як ты прасіў, і цяпер хочам той узнагароды, якую ты нам абяцаў.
А пакуль гаварылася так, паляцела над светам вялікае Сварогава слова: «Знайдзі маладзік, змрочны чарадзей. Знайдзі і вярні яго да нязгасных зорак. Шмат учыніў ты на зямлі, але толькі ты такое адужаеш. Ідзі ж, чарадзей, свет чакае вяртання месіка».
Свет чакаў вяртання месіка, а Явар з Калінаю шапталіся ў самотнай даліне. Цягнуліся галінамі-рукамі. Жаліліся свету, і мінула вечнасць. Як тады, вечнасць назад, сказала яму, чарадзею, тая, без якой не будзе прыгожым свет: «Няхай знікне месік, калі скончыцца наша каханне.» Спадзяешся, што будзе яно, пакуль будзе вечны спадарожнік зор-агнісак. Прыгожая, ведала б ты, што сказала. І тады ён паўтарыў, творачы цёмныя чары: «Няхай знікне месік, калі. калі скончыцца наша каханне».
Плачуць русалкі, просяць аддаць ім абяцаны дарунак. Спяваюць, што хочуць здабыць чалавечы лёс і пайсці ў свет. Не плачце болей, Явар з Калінаю. Чары сэрца свайго абуджаю. Вярніцеся, станьце людзьмі.
...Паплылі-паляцелі чары. Цёмныя, магутныя, старажытныя. І пацягнуліся галінамі тонкая Каліна і гонкі Явар. Пацягнуліся і зноўку сталі людзьмі. Як былі, маладымі ды прыгожымі.
Толькі не пабег той, хто быў Яварам, да сваёй Каліны. Не сказаў, што рады яе бачыць. Нават не паглядзеў на яе. А хутчэй заспяшаўся туды, дзе сустрэў некалі белага купальскага дзядка.
...Калісьці, цэлую вечнасць назад, белы стары спытаў у яго, чаго той жадае. І папасіў тады хлопец не доўгага і шчаслівага веку: «Няма ў мяне чараў, няма ў мяне магутнасці і славы, ніколі не буду я чарадзеем, не стану роўным яму. Дык няхай жа ніколі не будуць яны разам. Цябе, уладара свету, вялікага Сварога, пра такі дарунак пакорліва прашу. Навошта твайму свету цёмны чарадзей? Не варты ён ані міласці, ані спагады. Пакарай яго. Хай будзе слабым, уладаючы чарамі, хай, слаўны ў свеце, будзе няшчасным і забытым».
— Чаму ты пра такое просіш? — холадна глянуў у вочы хлопца той, хто быў названы Сварогам.
— Таму што яна выбрала яго. Яго, а не мяне.
— Як ты дазнаўся пра тое, што я Сварог, смяротны без чараў і гонару?
— Ён сам сказаў. Чарадзей. Мовіў, што ходзіш па свеце чалавекам, бо любіш і беражэш гэты свет. І што лепшы ты за яго цёмных братоў, якім не вядома дабрыня і спагада. З-за таго не будзе ён болей з імі, будзе з табою. А пра ўсё гэта мне расказала яна. калі назаўсёды развітвалася са мною.
І цяпер, не змірыўшыся з тым выбарам, зноў шукаў белага дзядка. Вялікага Сварога ў зямным абліччы.
Не сустрэў белага дзядка. Але трэба ж здарыцца такому, што на ростанях дарог выкацілася насустрач вялізнае агнёвае кола. Глянула ў вочы, і заплакаў той, каго называлі Яварам.
— Не хачу шукаць чараў, не хачу тварыць чарадзействы, не хачу ісці ў вялікі свет. За што вы так са мною?
І адказала агнёвае кола:
— Гэта ты хацеў быць падобным да нашага брата, які пра нас забыўся. Мы падаруем табе вялікую сілу, ты станеш магутнейшым за яго.
— Я не хачу быць цёмным.
— Ідзі, чалавеча. Шукай чараў, і адшукаеш сцяжыну да нас, цёмных братоў. Гэта вы, Сварогавы дзеці, называеце нас цёмнымі. Толькі самую жахлівую ноч зацьміць тваё сэрца.
— Няўжо я хутка стану такім жа. такім жа, як і ён?
— Ніводны з нас, першых, не пазбудзецца сваёй веры, сваёй літасці да вялікага свету. Як спраўджваецца тое, што кожнага новага дня з’яўляецца сонца, так спраўдзіцца і тое, што заўтра прыйдзе лепшы чарадзей, чым ёсць сёння.
Тады мовіў свайму цёмнаму брату Явар:
— Вы не памыліліся ў сваіх думках пра мяне. Я стану лепшым, чым ён.
Плачуць самотныя русалкі, коцяцца іх палыновыя слёзы. Просяць аддаць абяцанае каханне, бо хочуць таксама кахаць, ціхія, чалавечныя. Толькі не аддам ім таго, ад чаго мне так балюча. Як жа так сталася, Каліна?.. Не адмовіць мне тых чараў, не выпрасіць у цябе прабачэння.
— Навошта ты замовіў нас? Навошта, калі я ішла да цябе. Думала, што, здрадзіўшы цёмным братам, станеш і ты светлым ды харошым. А ты не харошы, не светлы. Ты быў і застанешся цёмным, колькі б вечнасцей не мінула.
Плачуць самотныя. І тады мне здаецца, што ёсць у іх чалавечая спагада ды спачуванне, што не трэба ім падараваныя пачуцці, бо тыя не зробяць іх лепшымі. Русаліцы, даўно забытыя, без надзеі і радасці. Чаму ты такі жорсткі, вялікі свет.
І хочацца бачыць маіх цёмных братоў, як бачыў іх калісьці. Яны, спадарожнікі часу, яны, празарліўцы вечнасці, даўно-даўно казалі мне:
— Не праклінай нас, брат. Ніколі не станеш ты цёмным, але і ніколі не выйдзеш на святло.
І казаў мне праніклівы Сварог, які таксама зведаў людскія сэрцы:
— Выйдзі на святло, чарадзей. Выбірай паміж маім светам і цёмнымі братамі. Выбірай паміж сваім каханнем і вечнай скрухай. Часу мала, дык выбірай жа.
Чаму я не паслухаў вас, цёмныя браты. Плачуць самотныя русалкі, шкадуюць пра скрадзены месік-маладзічок. Маўчаць мае цёмныя чары. Не адгукнуцца мае цёмныя браты, вечнымі агнёвымі коламі лунаюць над светам Сварога. Сталася так па Сварогавай волі, але не здзейсніцца ёй, калі б не мая вялікая здрада. І чаму, калі так самотна і адзінока, хочацца стацца светлым.
І чаму мрояцца даўнія словы маіх цёмных братоў. Прадказанне з тых часоў, калі яшчэ мы былі братамі:
— Людзі баяцца чараў. Баяцца, але і прагнуць іх, невядомых, неспазнаных. Не дзеля іншых, дзеля сябе. Але толькі той сапраўдны чарадзей, які думае пра іншых. Толькі тады адкрываецца магутнасць чарадзейнай сілы.
І тады паўсталі Явар з Калінаю над адным глыбокім ярам. Паўсталі маёй воляй. Я не пачуў вас, мае браты. Я толькі хацеў прасіць у Сварога дарунак, каб змяніў бацька свету лёс і час, дзе ты не будзеш баяцца чараў, Каліна. Дзе я буду чалавекам.
Прыхаваны месік у непраглядных лясных нетрах. Маладзічок, блізкі, мілы. Свяціў, але сам быў нябачны. Свяціў, як спадзяваўся знайсці ў цёмных лясах іскрыстыя зоркі. Як жа так сталася, што не азвалася табе зямное святло з адвечных русалчыных лясоў.
— Вярні мяне ў нябёсы, чарадзей, — шэпча маладзічок. — Там мае зоркі-сёстры, там мой лёс, там мае нязведаныя далечы.
— Вярніся, ясны. Свяці, падказвай шлях уначы. Забяры мае чары. Не хачу болей крыўдзіць імі свет.
Засвяціў у высокім небе месік-маладзічок, засмяяліся-заіскрыліся ягоныя вечныя сёстры. І тады паклікаў мяне ўсёвідушчы Сварог, які адвеку клапаціўся пра гэты свет.
— Ты некалі быў чалавекам. Але цяпер не адмовіцца табе, чарадзей.
Глядзіць мне ў вочы мудры Сварог, пранізліва, пранікліва. І адчуваю ягоны боль, вялікую стому і расчаранне ад белага свету. І бачу, бачу Сварогавымі вачыма.
...Красуецца мая Каліна. Пяе з русалкамі пра тое, што хоча закахацца, знайсці чалавечы лёс і пайсці разам у вялікі свет. Скончылі русалкі спаяваць і мовяць ёй:
— Раскажы, што такое каханне. Вядома нам, што цябе кахаў слынны чарадзей.
— Кахаў. І мроіў мною кожны дзень, і лавіў маё слова, і ведаў мае думкі ды жаданні. Падабаліся мне чары, што пасылаў ён у свет. Толькі. казала я заўсёды, што баюся невядомага, баюся чараў. Казала, каб больш клапаціўся ён пра мяне. Называў маё імя сонцу і месіку, лясам і азёрам, усяму вялікаму свету. І не было нічога, чаго б ён ні зрабіў для мяне. І вырашыла я застацца з ім. А як было вырашыць іначай. Толькі пакараў мяне за маю няшчырасць свет. Цэлую вечнасць была я самотнай Калінай, якая стаяла над глыбокім ярам ды шапталася з вятрамі. Я ведала, што ён вернецца, што вызваліць.
— І што ты зрабіла, калі ён прыйшоў? — пыталіся русалкі, затойваючы дыханне.
— Я стамілася чакаць. Ён не вяртаўся надта доўга. У мяне было многа часу падумаць, чаго я сапраўды хачу.
— І што ж гэта, чаго ты хочаш?
— Я хачу сама валодаць чарамі, ствараць іх і пасылаць у свет. Я хачу стаць чарадзейкай, самотныя русалкі. Гэта тое, з-за чаго я прыйшла да вас. Падаруйце мне чары, і я раскажу вам усё.
...Я памятаю ўсё гэта, калі смяюцца высокія зоркі, глядзяцца ў росныя люстэркі. Любуюцца сваёй вечнай прыгажосцю. Густа засцілаюць росы зямлю, адбіваюць іскрыстыя зорныя промні. І робіцца прыгожым свет, такім, як ты, Каліна. Сумна пазірае з нябёс веташка, гаворыць мне, што русаліцы падаравалі чары, падаравалі табе. Памагай ёй, веташка, не пакінь прыгожую чарадзейку Росіцу. Прамаўляе свет імя тваё. Адно дзівіцца, чаму гэта празрыстыя росы такія халодныя. Сцюдзёныя-сцюдзёныя.
Свеціць мне ветах, і крочу я туды, дзе блізка да цябе, магутны Зніч. Не ходзіш ты па белым свеце, не варожыш на ягоны лёс, як прарочы Сварог, але так блізка ад яго тваё валадарства. Вітаю цябе, несмяротны.
Пераходзіць мне шлях чарадзей. Цёмны. Такі ж, як і я сам. Гаворыць мне:
— Цёмныя браты не пасылаюць табе свайго прывітання. Але яны не забыліся на цябе.
— Гэта не іх думкі, а твае, мой таксама брат. Яны не давяралі табе сваіх вяшчунстваў.
— Ты не ведаеш мяне. Ды і як табе ведаць. Ты ўвесь час быў заняты тым, што прымушаў свет верыць у твае мары. Што табе да адзінокага Явара, які ўсімі быў забытым, які цэлую вечнасць мусіў чуць Калініны праклёны. Я той, каму цёмныя браты падарылі чары, магутнейшыя за твае. Цяпер жа зраблю так, каб кожную хвіліну свайго чарадзейнага жыцця ты адчуваў боль і страты. І буду цешыцца гэтым.
— Ты не напалохаеш мяне пакараннем, Явар. Толькі не ты.
— Не чакай спакою, чарадзей, не чакай літасці.
Гаворыць ён так, аж адкрываецца зямля і выходзіць нязгасны Знічаў агонь. Шырокі белы свет. Мроіцца белая гара на ростанях шляхоў. Глядзяць яснае сонейка і задумлівы маладзічок, пасылаюць мне свае нябесныя ўсмешкі. Вогненнымі коламі коцяцца па небе мае цёмныя браты, гавораць, што нічога яшчэ не скончана, што не будзе мне спакою, пакуль яны будуць кружляць над маім лёсам. І здзекуецца з мяне несмяротны Зніч:
— Няварты здраднік, чарадзей, які паўстаў супраць тых, якія даравалі яму чары. Паўстаў супраць самога сябе. Што ведаеш ты пра вечнасць, пра пакуты, большыя, чым свет, пра тую горыч, калі яны, старэйшыя за Сварога, навечна заклятыя быць прывіднымі агнёвымі коламі? Заклятыя шукаць аднаго смяротнага чарадзея. О, вечны здзек для іх, тых, каму не было мяжы. Заклятыя шукаць, шукаць і не знаходзіць.
І думаю я пра тое, чаму вы не сустрэлі мяне, цёмныя браты, на той вялікай сонцавай гары, чаму дазволілі пайсці ў свет за сваім каханнем мне, здрадніку, мне, нявартаму вялікага вашага даверу. Нявартаму літасці ад белага свету.
— Як зрабіў я такое, уладар смутку і памяці, што зніклі яны, цудоўныя і магутныя, што, самыя лепшыя, сталіся яны цёмнымі?
— І ты яшчэ пытаешся пра гэта. Запытайся ў сваіх вялікіх чалавечых пачуццяў, якія не шкадуюць іншых. Запытайся ў Каліны, запытайся ў Явара, запытайся ў іх, харошых братоў, вечных спадарожнікаў тваёй долі, якіх спляжыла тваё чарадзейнае сэрца. Я не прымаю цябе, чуеш, чарадзей. Ідзі, згубіся ў вялікім свеце.
...Я пайшоў і згубіўся ў вялікім свеце. Заблукаў у безлічы яго сцяжынак і дарог. Гневаўся магутны Сварог, шукаў мяне сваім усёвідушчым позіркам. А ты некалі быў добрым, творца лёсаў багоў і людзей. І магутным. Пасылаеш па мяне вятры і навальніцы, адно ні з чым вяртаюцца яны назад.
Пачалі русалкі перагуквацца ў гаях, гуляць у высокіх жытах. Сталі завабліваць да сябе маладых, нібы шукаючы назаўсёды страчанае. Перасталі людзі хадзіць жытнёвымі сцежкамі, доўга ўглядацца ў люстра вады, збаяліся цёмных лясоў, бо там цікавалі русаліцы неасцярожных. І толькі я адзін ведаў, ад чаго такое надарылася. Я некалі сам гэта пачаў, паабяцаўшы русалкам, што будуць яны кахаць і будуць каханымі. Ім, забытым і адзінокім, так хацелася кахання. А ты, Каліна, падаравала русалкам свае пачуцці, узяўшы іх чары. Прыгожая, як ты магла падараваць тое, чаго сама не мела. Плачуць русалкі, плачуць.
...1 тады паляцела па-над светам не толькі людская, але і чарадзейная пагалоска. Нібыта, калі цягнулі русалкі маладзічок у лясныя нетры, адкалолася ад яго дробненькая іскрыначка. Доўга хавалі яе русалкі, але неяк да іх прыйшла тая, якая хацела стаць чараўніцай. Падаравалі ёй русалкі маладзіковую іскрыначку, і стала чараўніца рассцілаць над светам празрыстыя сцюдзёныя росы. І назвалі тую чараўніцу прыгожай Росіцай, бо сапраўды была яна вельмі прыгожая. А халодная маладзіковая іскрыначка назаўсёды схавалася ў яе сэрцы. Ад таго і сэрца той чараўніцы халоднае, як іскрыстая раса на золку.
Мне ніколі не холадна ад расы. Холад — цепліць. Мне няма адзіноты. Мне няма болю. Толькі не супакоіцца мне, пакуль ляціць над светам далёкая русалчына песня: «Хочам, хочам закахацца, чарадзействы сніць ды сніць, у палях, лясах гукацца ды свет чарамі спавіць».