Алхимия

Рабинович Вадим Львович

ПРИЛОЖЕНИЕ

 

 

Алхимический пантеон

Графические символы

Знаковая символика алхимии чрезвычайно многообразна и с великим трудом поддается упорядочению. Объектом символотворчества является в сущности всё: металлы и неметаллы; простые вещества и составные, сложные; чистые субстанциальные индивидуальности и смеси; квинтэссенция и акцидентальные свойства; первоматерия и Аристотелевы стихии; алхимические начала и философский камень; лабораторные вспомогательные материалы и препаративные приспособления, алхимическая посуда; технохимические приемы и операции Великого деяния, находящегося в прямой зависимости от констелляций, от знаков зодиака. Словесные символы не нашли места в данном приложении. Они рассмотрены во второй главе. Напомню лишь, что синонимия словесных символов не менее многообразна. Вот, например, вовсе не исчерпывающий перечень синонимических символов-метафор для золота: Sol — Солнце; Corpus rubeum — Пурпурное тело; Leo — Лев; Homo Senex — Зрелый муж; Lapis benedictus — Благородный камень; Filius Solis — Солнечный сын; Pater ignis — Отчий огонь; Rubeus filius — Пурпурный сын; Lumen majus — Горний свет; Fermentum rubeum — Пурпурный фермент.

Привожу три таблицы символической графики (преимущественно эллинизированной греко-египетской и европейской средневековой).

Таблица I содержит графические символы — синонимы (круги, овалы, треугольники, многоугольники и другие замкнутые фигуры; прямые или кривые незамкнутые линии, очертания, похожие на буквы; простые или перечеркнутые буквы латинского алфавита). Графический материал заимствован из книги Н. А. Морозова (1909, с. 273–284), но сгруппирован, исходя из принципа символической синонимии.

Таблица II содержит наиболее важные графические символы, взятые из разных источников и относящиеся преимущественно к средневековой алхимии.

Таблица III содержит только графическую символику золота (и вариаций). Материал взят из фундаментального справочника Г. Гессмана (Gessmann, 1899, табл. XX–XXIII). Названия даны на шести языках: латинском, итальянском, немецком, французском, английском и русском.

Таблица II. Символы средневековой алхимии

Таблица II (продолжение). Символы средневековой алхимии

Aururm — Ого — Go/t/ —Or— Go/tf — золото

Aurum foliatum — Foglio d'oro (Ого fogliato) — Goldblatt — Or en feu illes — foliated Gold — Листовое золото (Золотая фольга)

Limatura auri — Limatura d'oro — Goldfeilspane — Limaille d'or — Gold-dust — Золотоносный песок

Spiritus auri — Spirito d'oro — Goldgeist — Esprit d'or — Gold-spirit — Душа (дух) золота

Levor auri — Litargirio d'oro — Goldglatte — Frilitharge d'or — Gold-1 itharge Золотой глет («облегченное» золото)

Auri calx — Ого calcinato — Goldka/k — Or calcine — Calcined gold — Обожженное золото

Aurum pfctorium — Foglia trita d'oro — Gold,Mahler — Or moulu — Ormolu — Позолота, лигатура для золочения

Таблица III (продолжение). Символы золота

Crocus auri — Croco ого — Сoldsaffran — Or fulminant — Gold saffran — Шафранное (низкопробное) золото

Aurum mus/cum — Oro di cordafOro mushale) — Gotd.Saiten — Ore mus/cale (Ore cfe musique) — Gold of mush — Музыкальное золото

Beioardicum solare — Ого diaphoretlco — Goldtschwelsstreibend — 0/fc diapho retique — Diaphoretic gold — Потогонное золото

Aurum potablle — Oro potabife — Gold,trinkbar — Or potable — Aurum potablle — Питьевое золото

 

Состав основных латинских алхимических корпусов

Здесь приводится состав двух наиболее представительных латинских алхимических корпусов XVII века, являющихся первостепенным источником для историкоалхимических изысканий в более поздние времена. Все последующие собрания алхимических трактатов основываются на этих двух. «Theatrum Chemicum» впервые вышел в свет в 1602 году в Урселе в четырех томах. Переиздан в 1613 году в Страсбурге вновь в четырех томах. Дополнительный пятый том вышел в 1622 году. Наиболее полное его издание (в шести томах) осуществлено в 1659–1661 годах.

«Bibliotheca Chemica Curiosa» Манже впервые опубликована в 1702 году. Расположение трактатов предметное (частично хронологическое). В первый том включены авторы, писавшие по истории алхимии (как приверженцы, так и ее хулители); авторы, предлагавшие рецепты трансмутации; авторы, размышлявшие над трудностями алхимического искусства и алхимического языка. Далее следуют собственно алхимические трактаты от Гермеса Трисмегиста до Раймонда Луллия. Том завершается «Немой книгой» («Liber Mutus»). Всего в томе 69 трактатов. Второй том включает трактаты от Петра Бонуса до времени самого Манже (конец XVII в.). Всего в томе 71 трактат. Свод Манже лишь частично совпадает с «Theatrum Chemicum», зато содержит немало трактатов, рукописи которых считаются сейчас утерянными. Этот труд — один из наиболее существенных в наследии Манже. Манже (Manget Jean Jacques) родился в Женеве 19 июня 1652 года. Изучал медицину, был врачом. В 1678 году в Валенсии получает степень доктора. В 1699 году становится деканом медицинского факультета при электоре Бранденбургском, ставшем вскорости королем Пруссии. Манже назначается придворным физиком и занимает эту должность до конца дней. Манже умер на родине, в Женеве, 15 (или 25) августа 1742 года.

Threatrum Chemicum, praecipuos selectorum auctorum Tractatus de Chemiae et Lapidis Philosophici antiquitate, veritate, jure, praestantia, & operationibus, continens: In gratiam Verae Chemiae, & medicinae Chemicae studiosorum (ut qui uberrimam inde optimorum remediorum messem facere poterunt) congestum, & in Sex partes seu volumina digestum; Singulis voluminibus, suo Auctorum et Librorum Catalogo primis pagellis: rerum verd & verborum Indice postremis annexo. Vo lumen Primum. Argentorati, Sumptibus Heredum Eberh. Zetzneri M.DC.LIX (TC). 8°. P. 794…Volumen Secundum.

8°. Р 549…Volumen Tertium. 8°. P. 859…Volumen Quartum. 8°. P. 1014…Volumen Quintum, M.DC.LX. 8°. P. 912.

Theatri Chemici Volumen Sextum, Theologis, Medicis, et tarn Vulgaribus quam Hermeticae, Chemiae Studiosis utilissimum, Praecipuos Selectorum Auctorum huius Seculi Tractatus de Chemia & Lapidis Philosophici Antiquitate, veritate Jure praestantia & operationibus continens, ex Germanica & Gallica lingua in Latinam translatum per Johannem Jacobum Heilmannum Bipontino — Palatinum M. D. Argentorati, Sumptib. Haeredum Eberhardi Zetzneri, M.DC.LXI. 8°. P. 772.

Vol. I

Robertus Vallensis. De veritate & antiquitate artis Chemicae & pulveris sive Medicinae philosophorum velauri potabilis, testimonia & theoremata ex variis auctoribus, p. 7.

Libellus qui Testamentum Arnaldi a Villa Nova inscribitur, p. 28.

Johannes Chrysippus Fanianus. De Arte metallicae metamorphoseos, p. 33.

— De Jure Artis Alchemiae, hoc est, variorum authorum & praesertim Iuris-consultorum judicia & responsa ad quaestionem quotidianam, An Alchimia sit ars legitima, p. 48.

Thomas Mufett. Dialogus Apologeticus de jure & praestantia Chemicorum Medicamentorum, p. 70.

— Epistolae quinque medicinales, p. 89.

Theobaldus de Hoghelande Mittelburgensis. De Alchemiae difficultatibus, p. 109.

Gerardus Dorneus. Clavis totius philosophiae chemisticae per quam potissima philosophorum dicta reserantur, p. 192.

— Liber Naturae luce physica ex Genesi desumta in quo continetur, Physica Genesis (p. 333), Physica Her metis Trismegisti, Tabula Smaragdina (p. 362), Physica Trithemii (p. 388), Philosophia Meditativa (p. 399), Philosophia Chemica (p. 418), p. 326.

— Tractatus Alter. De Tenebris contra naturam et vita brevis, p. 457; de Duello animi cum corpore, p. 472; de Lapidum preciosorum structura, p. 485.

— Congeries Paracelsicae Chemiae de transmutationibus metallorum, p. 491.

— Genealogia Mineralium atque metallorum omnium, p. 568.

Bernardus G. Penotus. De vera praeparatione & usu Medicamentorum Chemicorum, Tractatus varii, p. 592.

Precatio Raymundi Lullii ante medicinarum exhibitionem, p. 682.

Bernardus Trevisanus. De С hemic о miraculo, quod lapidem philosophiae appellant (sive De Alchemia Liber), p. 683.

Dionysius Zacharias. Opusculum philosophiae natural is metallorum, p. 710.

Annotata quaedam ex Nicolae Flamello, p. 748.

Aliae quaedam annotationes ex variis auctoribus, p. 754.

Collectanea ex Democrito, p. 776.

Summaria Declaratio eorum, quae dicta sunt hactenus ex Democrito, per aenigmata, p. 792.

Vol. II

Bernardus G. Penotus. Praefatio, p. 4. Gaston Claveus. Apologia Chrysopoeiae & Argyropoeiae adversus Thomam Erastum, p. 6.

Bernardus G. Penotus. Praefatio, p. 81.

Aegydius de Vadis. Dialogus inter naturam et filium Philosophiae, p. 85.

Tabula, diversorum Metallorum vocabula, quibus usi sunt veteres ad artem celandam, explicans, p. 109.

Georgius Ripleus. Duodecim portarum Epitome, duobus modis concinnata, p. 109.

Albertus Magnus. Compendium, De ortu & metallorum materia, supra quam Spagyricus radicalia principia fundet, p. 123.

Isaac Hollandus. Fragmentum de opere philosophorum, p. 126.

Bernardus G. Penotus. Quaestiones tres de corporali Mercurico. An arte ex corporibus perfectis extractus, suo corpori commixtus faciat ad generationem lapidis physici, sicut est quorundam firma opinio, p. 129.

— Quinquaginta septem Canones de opere Physico, quibus ars dilucidior fit, p. 133.

— Vera Mercurii ex auro extractio cum sua his tor ia, p. 137.

— Chrysorrhoas, sive de Arte Chemica Dialogus, p. 139.

Josephus Quercetanus. Ad Jacobi Auberti Vendonis de ortu & causis metallorum Epistolam conviciatoriam responsio, p. 150.

Joannes Dee. Monas Hieroglyphica, p. 192.

Laurentius Ventura. De Ratione conficiendi Lapidis philosophici Liber, p. 215.

Joannes Franc. Picus Mirandulanus. Opus Aureum de Auro, p. 312.

Rogerius Bacho. De Alchemia Libellus cui titulum fecit Speculum Alchemiae, p. 377.

Richardus Anglicus. Libellus utilissimus Ilepi xr]|i6iaq, Cui titulum fecit Correctorium, p. 385.

Libellus Alius Пер(ХЛЦ8^ ultissimus, et rerum metalicarum cognitione refer tissimus, Rosarius Minor inscriptus, incerti quidem sed harum tamen return non imperiti Auctoris, p. 406.

Albertus Magnus. De Alchemia, p. 423.

Joannes Augustinus Pantheus. Ars & Theoria transmutationis metallicae, cum Voarchadumia, numeris & iconibus rei accommodis illustrata, p. 459.

Vol. III

De magni lapidis compositione & operatione liber De Alchemia Incerti Authoris, p. 5.

De eadem Materia Capita aliquot — De Lapide Philosophico, p. 53.

Aristoteles, De Perfecto Magisterio, p. 76.

Arnaldus de Villanova. Liber Perfecti Magisterii, qui lumen luminum nun-cupatur. Vocatur etiam Flos florum, p. 128.

— Practica, ex libro dicto Breviarius librorum Alchemiae, p. 137.

— De Decoctione Lapidis Philosophorum, et de regimine ignis, p. 137.

Efferarius. De Lapide Philosophorum secundum verum modum formando, p. 143.

— Thesaurus Philosophiae, p. 151.

Raymundus Lullius. Praxis universalis magni operis, p. 165.

Odomar. Practica, p. 166.

De Argento in Aurum verso, p. 170.

De Marchasita, p. 173.

De Arsenico, p. 177.

Praeparatio salis Armoniaci secundum Rasim, p. 179.

De Sale Alkali, p. 180.

Quaestio an lapis Philosophorum valeat contra pestem, p. 181.

Vetus epistola de metallorum materia & artis imitatione, p. 187.

Practica Caravantis Hispani, p. 188.

Joannes de Rupescissa. Liber de confectione veri lapidis philosophorum, p. 189.

Joannes Aurelius Augurellus. Chrysopoeia carmine conscripta, p. 197.

Thomas Aquinas. Secreta Alchemiae Magnolia: de corporibus supercoelestibus, quod in rebus inferioribus inveniantur, quoque modo extrahantur, p. 267.

Thomas Aquinas. De Lapide Minerali, animali & plantali, tractatus, p. 276.

— Thesaurus Alchemiae secretissimus adfratrem Reinaldum, p. 278.

Joannes de Rupescissa. Liber Lucis, p. 284.

Raymundus Lullius. Clavicula & Apertorium, p. 295.

Joannes Isaac Hollandus. Opera Mineralia, sive de Lapide Philosophico omnia, p. 304.

Ewaldus Vogelius. Liber de Lapidis physici conditionibus; quo abditissimorum Auctorum Gebri & Raymundi Lullii methodica continetur explicatio, p. 515.

Justus a Balbian. Tractatus Septem de Lapide Philosophico, p. 649.

Jodocus Greverus (Grewer). Secretum, p. 699.

Alanus. Dicta de Lapide Philosophico, p. 722.

Conclusio summaria ad intelligentiam Testamenti seu Codicilli Raymundi Lullii, et aliorum librorum ejus; nec non argenti vivi, in quo pendet intentio tota intentiva, qua aliter Repertorium Raymundi appellatur, p. 730.

Joannes Pontanus. Epistola in qua de lapide quem Philosophorum vocant, agitur, p. 734.

Nicolaus Barnaud. Commentariolum in quoddam Epitaphium (Aelia Laelia Crispis) Bononiae studiorum, ante mul-ta secula marmoreo lapidi insculptum, p. 744 (IV, p. 805).

— Processus Chemici aliquot, p. 755.

Lambspringk. De Lapide Philosophico libellus, p. 765.

Philosophus Gallus Delphinas Anonymus. Liber secreti maximi totius mundanae gloriae, p. 774.

Extractum ex Cimbalo Aureo, antiquissimo libro manuscripto, ad rem nostram faciens, p. 781.

Arcanum Philosophorum, p. 783.

Nicolaus Barnaud. Brevis Elucidatio illius Arcani Philosophorum, p. 784.

Nicolaus Barnaud. Quadriga Aurifera, p. 790.

Tractatus de philosophia Metallorum, p. 791.

Ripleus. Liber Duodecim Portarum, p 797.

Ripleus. Liber de Mercurio et Lapide Philosophorum, p. 821.

Scriptum (anonymi)… Elixir Solis Theophrasti Paracelsi tractans, p. 828. (P. 832).

— Auriga Chemicus sive Theosophiae Palmarlum, p. 834.

— De Oculta Philosophia Epistola, p. 852.

— Dicta Sapientum, p. 857.

Vol. IV

Raymundus Lullius. Theoria & Practica, p. 1.

Raymundus Lullius. Compendium animae transmutationis artis Metallorum Ruperto Anglorum Regi transmissum, p. 171.

Artefius. Clavis major is sapient iae, p. 198.

Heliophifus a Percis. Philochemicus Philochemicis, Nova Disquisitio de Helia Artista, p. 214.

— Nova disquisitio super metallorum transformatione, p. 220.

Hieronymus de Zanetinis, Conclusio & comprobatio Alchymiae, qua dispositioni & argumentis Angeli respondetur, p 247.

Thomas Arsoncinus. De jure Alchymiae responsum, p. 248.

Nicolaus Niger Happelius. Cheiragogia Heliana de Auro philosophico, nec dum cognito, p. 265.

Wenceslaus Lavinus Moravus. Tractatus de Coelo terrestri, p. 288.

Nicolaus Niger Happelius. Disquisitio Heliana, p. 300. (Nova Disquisitio, p. 220).

Nicolaus Niger Happelius. Aphorismi Basiliani sive Canones Hermetici de Spiritu, Anima et Corpore medio Majoris & Minoris Mundi, p. 327.

Andreas Brentzius. Variarum Philosophorum Sententiarum perveniendi ad lapidem benedictum, Collectanea, p. 333.

Bernardus G. Penotus, Epistola, p. 364.

Gaston Dulco. De triplici praeparatione Auri et Argenti, p. 372.

Gaston Dulco. De recta et vera ratione progignendi lapidis Philosophici, seu salis Argentifici & Aurifici, Tractatus duo, p. 388.

Gaston Dulco. Canones seu Regulae decem, de Lapide Philosophico, p. 414.

Divi Leschi Genus Amo (Sendivogius). De Lapide Philosophico Tractatus duodecim, p. 420.

Divi Leschi Genus Amo (Sendivogius). Aenigma Philosophorum, p. 442.

Divi Leschi Genus Amo (Sendivogius). Dialogus Mercurii, Alchymistae et Naturae, p. 449.

Aenigma Philosophorum sive Symbolum Saturni, per Parabolas Azoth dilucide ostendens, p. 457.

Aureliae Occultae Philosophorum partes duae. M. Georgio Beato Interprete, p. 462.

Tabula Smaragdina, p. 497.

Arnoldus de Villa Nova. Speculum Alchymiae, p. 515.

Arnoldus de Villa Nova. Carmen, p. 542.

Arnoldus de Villa Nova. Quaestiones tarn essentiales quam accidentales ad Bonifacium Octavum, p. 544.

Tractatus de secretissimo antiquorum Philosophorum arcano, p. 554.

Propositiones XXII. In quibus veritas totius artis Chemiae brevissime comprehenditur, p. 577.

Joannes de Lasnioro. Tractatus aureus de Lapide Philosophorum. p. 579.

Joannes Trihemius Abbas Spanheimensis. Tractatus Chemicus nobilis, p. 585.

Hermes Trismegistus. Tractatus Aureus de Lapidis Physici Secreto in cap. 7 divisus; Nunc vero a quodam Anonymo Scholiis illustratus (cum Epistola dedicatoria etpraefatione), p. 587.

David Lagneus. Harmonia seu Consensus Philosophorum Chemicorum, p. 718.

Aenigmaticum queddam Epitaphium (Aelia Laelia Crispis) Bononiae Studiorum, ante multa secula, marmoreo lapidi insculptum, p. 805 (III, p. 744).

Arcanum Philosophorum, per vitrum doctissimum olim versu hexametro conscriptum, p. 806.

Albertus Magnus. De Concordantia Philosophorum in Lapide, p. 809.

Albertus Magnus. Compositum de Compos itis, p. 825.

Albertus Magnus. Liber Octo Capitulorum de lapide philosophorum, p. 841.

Avicenna. Ad Hasen Regem Epistola de re recta, p. 863.

Avicenna. Declaratio Lapidis Physici Filio suo Aboali, p. 875.

Avicenna. De Congelatione et Conglutinatione lapidum, p. 883.

Guilbelmus Tecenensis. Lilium de Spinis evulsum, p. 887.

Ortholanus. Practica, vera Alkimica Parisiis probata et experta sub Anno Domini 1358, p. 912.

Lumen Juvenis Experti Novum, p. 934.

Valentinus. Opus Praeclarum ad utrumque.

Quod pro testamento dedit filio suo adoptivo, qui etiam istum tractulum propria manu scrips it Ioanni Apot., p. 941.

Tractatulus super haec verba: Studio namque florenti, p. 955.

Opus ad Album, p. 957.

Thomas Aquinas. Liber lilii benedicti, p. 960.

Tractatulus super verba Mer fugi dum bibit, p. 974.

Opus breve ad Rubeum cum sole per aquas fortes, p. 984.

Petrus de Silento. Opus, p. 985.

Joachim Tanckius. Epistola, p. 998.

Tractatus Philosophicus ad Rubrum et Album, p. 1001.

Paulus Eck de Sultzbach. Clavis Philosophorum, p. 1007.

Vol. V

Turba Philosophorum, p. 1.

In turbam Philosophorum Sermo unus anonymi, p. 52.

Allegoria Sapientum, & Distinctiones XXIX, supra librum Turbae, p. 57.

Tractatus Micreris suo discipulo Mirnefindo, p. 90.

Platonis libri Quartorum, seu Stellici, cum commento Hebuhabes Hamed, explicati ab Hestole, p. 101.

Regis Calid, filii lazichi Liber trium verborum, p. 186.

Senioris Zadith, filii Hamuelis tabula chimica, marginalibus adaucta, p. 191.

Guilielmi Mermens Antuerpiani Aurel velleris libri tres, p. 240.

Consilium conjugii, seu de massa Solis & Lunae libri tres, p. 429.

Petrus Bonus. Margarita Pretiosa Novella correctissima, p. 507.

Michael Scotus. Quaestio Curiosa de Natura Solis et Lunae, p. 713.

Lucas Rodargirus. Pisces Zodiaci inferioris vel de Solutione Philosophico. Cum aenigmatica totius Lapidis Epitome, p. 723.

Lucas Rodargirus. Chymia Compendiaria ad Johannem Riturum, p. 763.

Alphonsi Regis Castellae, liber Philosophiae occultioris, praecipue metallorum, profundissimus, cui titulum fecit Clavis Sapientiae, p. 766.

Aris to teles. Tractatus ad Alexandrum Magnum, De lapide Philosophico, p. 787.

Epistola Monachi cujusdam Benedictini ordinis, de Lapide Philosophico, opuscula Platonis & Arnoldi Villanovani recensens, p. 799.

Thomas Aquinas. Tractatus sextus de esse et essentia mineralium tractans, p. 806.

Cornelius Alvetanus Arnsrodius. De conficiendo divino Elixire, sive lapide philosophico, p. 815.

(Theatrum Chemicum, 1661, VI, p. 501).

Animadversiones Chimicae quatuor quibus ars universa, tam practice quain theorice enudatur, p. 821.

Epistola Fr. Rogerii Baconis, de secret is operibus art is & naturae, & nullitate magiae, cum notis, p. 834.

De auro medico philosophorum Dialogus Scholasticus Christophori Hornii, p. 869.

Vol. VI

Blasii Vigenerii Tractatus de Igne et Sale, p. i.

Johannes Collesson. Idea Perfecta Philosophiae Hermeticae, seu Abbreviatio Theoriae & Praxeos Lapidis Philosophici observationibus aucta, pp. 140, 143.

Anonymi Philosophi Galli, Instructs Paths ad Щит de Arbore Solari, p. 163.

Christophori Parisiensis Elucidarius seu Artis transmutatoriae summa major cum appendice, p. 195.

Johannis Grassei Chortalassei dicti Area arcani artificiosissimi de Summis naturae mysteriis, ex Rustico majore et minore ejus constructa, p. 294

Lilium inter Spinas, p. 323.

Cabala Chemica, p. 344.

Admonitio. De Via ad Aurum Potabile, p. 382.

Responsiones duae F. R. C. ad quosdam suos Clientes, p. 393.

Orthelii Commentarius in novum Lumen Chymicum Michaelis Sendivogii Poloni, XII, figuris in Germania repertis illustratum, p. 397.

Orthelii Epilogus et Recapitulatio in Novum Lumen Chymicum Sendivogii, p 430.

Epistola Andreae de Blawen scripta ad Petrum Andream Matthiolum in qua agitur de multiplici auri potabilis parandi ratione, p. 458.

Discursus Orthelii de praecedente Epistola Andreae de Blawen, p. 470.

Epistola Anonymi de principiis artis Hermeticae, p. 4 74.

Expositio & Practica. Lapidis Adrop, Collecta ex Plinii Philosophi Libro qui intitulatur; Aromaticum Philosophorum Thesaurus & Secretorum, p. 477.

Excerpta ex interlocutione Mariae Prophetissae…habita cum aliquo Philosopho dicto Aros de excellentissimo opere trium horarum, p. 479.

Orthelii Explicatio Verborum Mariae Prophetissae, p. 480.

Epistola Joannis Pontani in qua de Lapide quem Philosophorum vocant agitur, p. 487.

Orthelii Commentatio in Epistolam Pontani, p. 489.

Epistola Haimonis de quatuor Lapidibus Philosophicis materiam suam ex minori mundo desumentibus, p. 497.

Epistola Cornelii Alvetani de conficiendo Divino Elixire, sive Lapide Philosophico, p. 501. (Theatrum Chemicum, 1659, V., 815).

Astronomia inferior seu Planetarum terrestrium motus & variatio, p. 507.

Summa rhytmorum Germanicorum de Opere Universali ex coelo soloque prodeunte, p. 511.

Summa Libri qui vocatur Gloria mundi, seu tabula Paradisi, p. 513.

Opus singulare procedens ex Sale quodam Centrali aethereo, resoluto in igne minerali terreno, seu oleo vitrioli, quod cum Tinctura Solis extracta fermentatur, & externo igne Solympico aut igne radiorum Solis invisibili coquitur & maturatur. Ex Theophrasto redivivo Michaelis Pezelii circa finem, p. 518.

Sententia aut Compositio Litis Spiritus et Judicis Mercurii. Ex vetusto scripto Bellum seu Duellum equestre vocato, ad accusationem & responsionem Solis & Martis, per picturas repraesenta (sic), p. 519.

Summa rhytmorum parvorum Germanicorum, qui sunt ejusdem tenoris & sensus cum praecedentibus peituris, ad verbum expressa, p. 521.

Mysterium occultae naturae Anonymi Discipuli Johannis Grassei Chortalassei dicti, p. 523.

Guidonis Magni de Monte Philosophi Graeci Discipuli Anonymi tractatulus, seu descriptio Philosophici Adrop, ejusque praeparatio, p. 543.

De Ovo Philosophorum, p. 565.

Johannes Isaac Hollandus. Tractatus de Urina quomodo per spiritum ejus omnes Tincturae sint extrahendae, p. 566.

Johannis Chartieri Scientia Plumbi sacri Sapientum seu cognitio, rararum potestatum & virtutum Antimonii, p. 569.

Joachimi Polemanni Novum Lumen Medicum Mysterio Sulphuris Philosophorum, p. 600.

Sol ini Saltzthal Regiomontani, de potentissima Philosophorum medicina Universali Discursus, p. 675.

Solini Saltzthal Brevis descriptio admirandae Virtutis et Operationis summae Medicinae Lapis Philosophorum dietae, p. 694.

Solini Saltzthal Discursus de philosophico fonte salino, p. 704.

Tabula Smaragdina seu verba Secretorum Hermetis, p. 715.

Henrici de Rochas tractatus de observationibus novis et vera cognitione aquarum mineralium, et de illarum qualitatibus & virtutibus antehac incognitis. Et de Spiritu Universali, p. 716.

Jo. Jacobi Mangeti, Medicinae Doctoris, et Sereniss, ac Potentiss. Regis Prussiae Archiatri, Bibliotheca Chemica Curios a, seu Rerum ad Alchemiam pertinentium Thesaurus Instructissimus: quo non tantum Artis Auriferae, ac Scriptorum in ea Nobiliorum Historia traditur; Lapidis Veritas Argumentis & Experiments innumeris, immo & Juris Consultorum Judiciis evincitur; Termini obscuriores explicantur; Cautiones contra Impostores, & Difficultates in Tinctura Universali conficienda occurrentes, declarantur: Verum etiam Tractatus omnes Virorum Celebriorum, qui in Magno sudarunt Elixyre, quique ab ipso Hermete, ut dicitur, Trismegisto, ad nostra usque Tempora de Chrysopoea scripserunt, cum praecipuis suis Commentariis, concinno Ordine dispositi exhibentur. Ad quorum omnium Illustrationem additae sunt quamplurimae Figurae aeneae. Tomus Primus. Coloniae

Allobrogum, Sumpt. Chouet, G. De Tournes, Cramer, Perachon, Ritter, & S. De Tournes. M.DCC.II (BCC).

Tomus Secundus. Genevae, Sumpt. Chouet…M. DCCII.

Tomus I

Olaus Borrichius. De Ortu et Progressu Chemiae Dissertatio (cum «Elia Lelia Crispis», p. 26), p. 1.

Olaus Borrichius. Conspectus Scriptorum Chemicorum Celebriorum, p. 38.

Athanasius Kircher. De Lapide Philosophorum Dissertatio, p. 54.

Athanasius Kircher. De Alchymia Sophistica, p. 82.

Salomon de Blauvenstein. Interpellate brevis ad Philosophos pro Lapide Philosophorum contra Antichimisticum Mundum Subterraneum Athanasii Kircheri Jusuitae, p. 113.

Gabriel Clauder. Tractatus de Tinctura Universali, ubi in specie contra R. P. Athanasium Kircherum pro existentia Lapidis Philosophici disputatur, p. 119.

Daniel Georg Morhof. De Metallorum Transmutatione ad… Joelem Langelottum Epistola, p. 168.

Philippus Jacobus Sachs a Levven-heimb, Aurum Chymicum, p. 192.

Joh. Fridericus Helvetius. Vitulus aureus quem mundus adorat et orat, in quo tractatur de rarissimo Naturae Miraculo Transmutandi Metalla, nempe quomodo tola Plumbi Substantia, vel intra momentum, ex quavis minima Lapidis veri Philosophici particula in Aurum obryzum commutata fuerit Hagae Comitis, p. 196.

Joannes Chrysippus Fanianus. De lure Artis Alchemiae, hoc est variorum Autorum & praesertim Jurisconsultorum Judicta & Responsa ad Quaestionem. An Alchemia sit ars Legitima, p. 210.

Gilielmus Johnsonus. Lexicon Chymicum, p. 217.

Gulielmus Johnsonus. Lexicon Chymicum. Liber Secundus, p. 275.

Petrus Joannes Faber. Manuscriptum… Res Alchymicorum obscuras extraordinaria perspicuitate explanans, p. 291.

Petrus Joannes Faber. Epistolae aliquot, p. 304.

Joannes Joachimi Becher, Oedipus Chymicus, obscuriorum Terminorum & Principiorum Chymicorum Mysteria aperiens et resolvens, p. 306.

Theobaldus de Hoghelande. De Alchimiae Difficultatibus Liber, in quo docetur, quid scire, quidque vitare debeat verae Chemiae studiosus adperfectionem aspirans, p. 336.

Cato Chemicus, Tractatus quo verae ac genuinae Philosophiae Hermeticae & fucatae ac sophisticae Pseudo-Chemiae, & utriusque Magistrorum Characterismi accurate delineantur, p. 368.

Hermes Trismegistus. Tabula Smaragdina. Cui titulus Verba Secretorum Hermetis Trismegisti W. Chr. Kriegsmanni & Gerardi Dornei Commentariis illustrata, p. 380.

Arnoldus de Villa Nova. Testamentum, p. 389.

Hermes Trismegistus. Expositiones Dornei, p. 389.

Hermes Trismegistus. Tractatus Aureus de Lapidis Physici Secreto, in septem Capitula divisus, cum Scholiis Anonymi, p. 400.

Turba Philosophorum ex antiquo Manuscripto Codice excerpta, qualis nulla hactenus visa fuerat editio, p. 445.

In Turbam Philosophorum Sermo unus Anonymi, p. 465.

Allegoriae Sapientum supra Librum Turbae Philosophorum XXIX Distinctions, p. 467.

Turbae Philosophorum aliud exemplar, p. 480.

Allegoriae super librum Turbae, p. 494.

Aenygma ex visione Arislei Philosophi & Allegoriis Sapientum, p. 495.

Exercitationes in turbam Philosophorum, p. 497.

Artephius. Liber qui Clavis majoris Sapientiae dicitor, p. 503.

Calid. Liber de Compositione Alchemiae quem edidit Morienus Romanus, Calid Regi Aegyptiorum; quem Robertus Castrensis de Arabico in Latinum transtulit, p. 509.

Geber. Summa Perfectionis Magisterii in sua natura, p. 519.

Geber. Liber Investigationis Magisterii, p. 558.

Geber. Testamentum, p. 562.

Joannes Braceschus. De Alchemia Dialogus veram et genuinam librorum Gebri sententiam explicans, p. 565.

Joannes Gerhardus. Exercitationes perbreves in Gebri Arabis summi Philosophi libros duos Summae perfectionis, p. 598.

Rogerius Baco. De Alchymia Libellus cut titulus Speculum Alchemiae, p. 613.

Rogerius Baco. De Secretis operibus Artis & Naturae et de Nullitate Magiae Epistola (ad Guilielmum Parisiensem conscripta), p. 616.

Avicenna. Tractatulus de Alchemia, p. 626.

Avicenna. De Congelatione et Conglutinatione lapidum, p. 636.

Aristoteles. De perfecto Magisterio Tractatus, p. 638.

Aristoteles. Tractatulus de practica lapidis philosophici, p. 659.

Amaldus de Villanova. Thesaurus Thesaurorum & Rosarium Philosophorum, omnium Secretorum maximum secretum, de verissima compositione Naturalis Philosophiae qua omne diminutum reducitur ad solificum & lunificum, p. 662.

Amaldus de Villanova. Novum Lumen, p. 676.

Amaldus de Villanova. Perfectum Magisterium & Gaudium transmissum ad inclytum Regem Aragonum, quod quidem est Flos Florum, Thesaurus omnium in-comparabilis & Margarita, p. 679.

Amaldus de Villanova. Epistola super Alchemia ad Regem Neapolitanum, p. 683.

Amaldus de Villanova. Speculum Alchemiae, p. 687.

Amaldus de Villanova. Carmen, p. 698.

Amaldus de Villanova. Quaestiones tam Essentiales quam accidentales ad

Bonifacium Octavium cum suis Responsionibus, p. 698.

Amaldus de Villanova. Semita semitae, p. 702.

Amaldus de Villanova. Testamentum, p. 704.

Raymundus Lullius. Testamentum, & primum de Theorica, p. 707.

Raymundus Lullius. Testamentum. Pars Practica super Phitosophico Lapide, p. 763.

Joannes Gerhardus. Analysis Partis Practicae Raymundi Lullii in Testamento, p. 778.

Raymundus Lullius. Compendium Animae Transmutationis Artis Metallorum, Ruperto Anglorum Regi transmissum, p. 780.

Raymundus Lullius. Testamentum novissimum, Carolo Regi dicatum, p. 790.

Raymundus Lullius. Testamenti novissimi pars altera, p. 806.

Raymundus Lullius. Elucidatio Testamenti, p. 823.

Raymundus Lullius. Liber dictus Lux Mercuriorum in quo explicatur quod in aliis Libris occultatum est, p. 824.

Raymundus Lullius. Experimenta in quibus verae Philosophiae Chemicae Operationes clarissime traduntur, p. 826.

Raymundus Lullius. Liber Artis Compendiosae quem Vademecum nuncupavit, p. 849.

Raymundus Lullius. Compendii Animae Transmutationis Artis Metallorum aliud exemblar, p. 853.

Raymundus Lullius. Epistola de Accurtatione Lapidis Benedicti missa Anno 1412. Roberto Anglorum Regi, p. 863.

Raymundus Lullius. Liber Potestas Divitiarum dictus, in quo optima expositio Testamenti Hermetis continetur, p. 866.

Raymundus Lullius. Clavicula quae & Apertorium dicitur, in qua omnia quae in opere Alchemiae requiruntur, aperte declarantur, p. 872.

Raymundus Lullius. Compendium Artis Alchemiae et Naturalis Pliilosophiae, p. 875.

Raymundus Lullius, Tractatus de Lapide et Oleo Philosophorum, p. 878.

Raymundus Lullius. Codicillus, seu Vademecum & Cantilena in quo fontes Alchemicae Artis, ac Philosophiae reconditions uberrime traduntur, p. 880.

Joannes Braceschus. Lignum Vitae, seu Dialogus ex Italico in Latinum versus a G. Gratorolo Physico, quo Raymundi Lulli Scripta explicantur, p. 911.

Liber Mutus Alchemiae Mysteria filiis Artis nudis figuris, evidentissime aperiens, p. 938.

Tomus II

Petrus Bonus. Margarita pretiosa novella, p. 1.

Joannes de Rupescissa. Liber Magisterii de confectione veri Lapidis Philosophorum, p. 80.

Joannes de Rupescissa. Liber Lucis, p. 84.

Rosarium Philosophorum, p. 87.

Rosarii Philosophorum aliud Exemplar… per Toletanum Philosophum maximum, p. 119.

Rosarium Abbreviatum Ignoti, p. 133.

Guido de Montanor. Scala Philosophorum, p. 134.

Clangor Buccinae, p. 147.

Correctio Fatuorum, p. 165.

Marsilius Ficinus. Liber de Arte Chemica, p. 172.

Calid Filius Jaici. Liber Secretorum Artis, p. 183.

Kalid Rex. Liber Trium Verborum, p. 189.

Merlinus. Allegoria, p. 191.

Thesaurus Philosophiae, p. 192.

Aurelia Occulta cum Semoris Zadith Tractalulo de Chemia, p. 198.

Consilium Conjugii, seu de Massa Solis & Lunae Libri III, p. 235.

Richardus Anglicus. Libellus utilissi-mus Пер(хЛЦ£^а<э сш titulum fecit Correctorium, 266.

Georgius Ripleus. Liber Duodecim Portarum, p. 275.

Thomas Northon. Tractatus Credo Mihi, seu Ordinale dictus, p. 285.

Joannes Dausten. Rosarium arcanum Philosophorum Secretissimum, p. 309.

Dialogus inter Naturam & filium Philosophiae, p. 326.

Dionysius Zacharias. Opusculum Chemicum, p. 336.

Nicolaus Flamellus. Commentarius in Dionysii Zacharii Opusculum Chemicum, p. 350.

Collectanea ex Democrito, p. 361.

Nicolaus Flamellus. Tractatus brevis, seu Summarium Philosophicum, p. 368.

Joannes Aurelius Augurellus. Chrysopoeia, & Vellus Aureum, seu Chrysopoeia major & minor, p. 371.

Nathan Albineus. Carmen Aureum, p. 387.

Nathan Albineus. Aenygma, p. 388.

Bernardus Trevisanus. Liber de Secretissimo Philosophorum opere Chemico, p. 388.

Hermes. Tabula Smaragdina, p. 389.

Bernardus Trevisanus. Responsio ad Thomam de Bononia…super eodem Opere, p. 399.

Basilius Valentinus. Liber de magno Lapide Antiquorum Sapientum, p. 409.

Basilius Valentinus. Liber duodecim Clavium, p. 413.

Basilius Valentinus. De prima Materia Lapidis Philosophici, p. 421.

Basilius Valentinus. Brevis Appendix & perspicua repetifio aut iteratio in librum suum de Magno lapide Antiquissimorum, p. 422.

Gerardus Dorn. Congeries Paracelsicae Chemiae de Transmutationibus Metallorum, p. 423.

Michael Sendivogius. Novum Lumen Chemicum, p. 463.

Michael Sendivogius. Parabola, seu Aenigma Philosophicum, p. 474.

Michael Sendivogius. Dialogus Mercurii, Alchemistae et Naturae, p. 475.

Michael Sendivogius. Tractatus de Sulphure, p. 479.

Michael Sendivogius. Apographys Epistolarum hactenus ineditarum super Chemia, p. 493.

Orthelius. Commentarius in Novum Lumen Chemicutn Michaelis Sendivogii

XII, figuris in Germania repertis illustratum, p. 516.

Guilielmus Trognianus. De lapide, p. 530.

Hydrolithus Sophicus, seu Aquarium Sapientum, p. 537.

Joannes Franciscus Picus Mirandulae Dom. Opus Aureum de Auro turn aestimando, turn conficiendo, turn utendo, p. 558.

Joannes Grasseus, alias Cor talasseus. Area Arcani artificiossimi de Summis Naturae Mysteriis, constructa ex Rustico ejus majore & minore, & Physica naturali rotunda, per visionem Cabalisticam descripta, p. 585.

Anonymus Discipulus Joannis Grassei, Mysterium Occultae Naturae; De duobus Floribus Astralibus Agricolae minoris in ejus Area Arcani Artificiosissimi contentis, p. 619.

D’Espagnet. Arcanum Hermeticae Philoso <…> p. 626.

D’Espagnet. Arcanum Hermeticae Philosophiae Opus in quo occulta Naturae & Artis circa Lapidis Philosophorum materiam & operandi modum, canonice & ordinate fiunt manifesta, p. 649.

Philaletha. Introitus apertus ad occlusum Regis Palatium, p. 661.

Philaletha. Tractatus de Metallorum Metamorphosi, p. 676.

Philaletha. Brevis Manuductio ad Rubinum Caelestem, p. 686.

Philaletha. Fons Chemicae Philosophiae, p. 693.

Joannes Ferdinandus Hertodt a Todtenfeldt. Epistola Contra Philaletham, p. 697.

Anonymi ad praecendentem Epistotam Responsio, p. 699.

Liber Praxeos Alchemicae cum Additionibus Libavii, p. 700.

Nicolaus Barnaudus a Crista Amaudi Delphinas. In Aenygmaticum quoddam Epitaphium Bononiae ante multa saecula marmoreo Lapidi insculptum. Commentariolus (Aelia Laelia Crispis), p. 713.

Carolus Caesar Malvasius. Extractum a Tractatu super eodem Epitaphio conscripto, p. 717.

Pantaleon. Bifolium Metallicum, seu Medicina duplex pro Metallis et Homini-bus infirmis… inventa…, p. 718.

Pantaleon. Tumulus Hermetis apertus, p. 728.

Pantaleon. Examen Alchemisticum, p. 736.

Pantaleon. Disceptatio de Lapide Physico, in qua Tumbam Semiramidis ab Anonymo Phantastice non Hermetice sigillatam; jam vero reclusam, si sapiens in-spexerit ipsam, promissis Regum Thesauris vacuam inveniet, p. 744.

Tumba Semiramidis Hermetice signillata quam si sapiens aperuerit, non Cyrus ambitiosus, avarus, Regum ille thesauros divitiarum inexhaustos, quod sufficiat inveniat, p. 759.

Ludovicus de Comitibus. Tractatus de Liquore Alchaets, & Lapide Philosophorum… item de Sale volatili tartari & с, p. 764.

Ludovicus de Comitibus. Metallorum ac Metallicorum naturae operum ex Orthophysicis fundamentis recens Elucidatio, p 781.

Ludovicus de Comitibus. Appendix Symbolae Crucis aliqualem explicatio-nem exhibens, p. 840.

Claudius Germain. Icon Philosophiae occultae, p. 845.

Christianus Adolphus Balduinus. Aurum superius & inferius Aurae Superioris & Inferioris Hermeticum, p. 856.

Melchior Friben. Brevis enumeratio hactenus a se in Chemia actorum, p. 875.

D. I. B. De Spiritu Mundi Positiones aliquot, p. 876.

Andreas Cnoffelius. Responsum ad Positiones de Spiritu Mundi, quod in se continet Reserationem Tumbae Semiramidis, p. 880.

Trames facilis & planus ad Auream Hermetis Arcem recta perducens, p. 887.

Daniel Stolcius de Stolcenberg. Hortulus Hermeticus e Flosculis Philosophorum cupro incisis conformatus, & brevissimis versiculis explicatus; quo Chemiae studiosi pro Philotheca uti, fessique Laboratoriorum ministri, recreari possint, p. 895.

 

Hermes Trismegistus Tabula Smaragdina

Verum est sine mendacio, certum et verissimum:

Quod est inferius est sicut id quod est superius. Et quod est superius est sicut id quod est inferius, adperpetranda miracula rei unius.

Et sicut res omnes fuerunt ab uno, meditatione unius: sic omnes res natae fuerunt ab hac una re, adoptione.

Pater ejus est Sol, mater ejus est Luna. Portavit illud ventus in ventre suo. Nutrix ejus terra est.

Pater omnis telesmi totius mundi est hie.

Virtus ejus integra est, si versa fuerit in terram.

Separabis terram ab igne, subtile a spisso, suaviter, magno cum ingenio.

Ascendit a terra in coelum, iterumque descendit in terram, et recipit vim superiorum et inferiorum. Sic habebis gloriam totius mundi. Ideo fugiet a te omnis obscuritas.

Haec est totius fortitudinis fortitudo fords, quia vicet отпет rem subtilem, omnemque solidam penetrabit.

Sic mundes creatus est.

Hinc erunt adaptationes mirabiles, quarum modus est hie.

Itaque vocatus sum Hermes Trismegistus, habens tres partes philosophiae totius mundi.

Completum est, quod dixi de operatione Solis.

Первая публикация «Изумрудной скрижали» осуществлена в своде «Alchemia» (Нюрнберг, 1541). Известные упоминания относятся к XIII веку. Гортуланус в комментарии к первому изданию «Скрижали» относит ее к X столетию. До нас дошла только латинская первичная версия текста. Это своеобразный алхимический vademecum, ассимилировавший греко-египетский опыт Александрийской алхимии.

В алхимической традиции автором данного текста считают Гермеса Трисмегиста (Trismegistus, Trismegistos), или Гермеса (Гермия) Трижды Величайшего. Предание свидетельствует, что по повелению Александра Македонского (IV в. до н. э.) текст «Изумрудной скрижали» был выбит на гранитном надгробии ее легендарного автора (близ Хеброна). Подлинный автор не установлен. Имя Гермеса Трисмегиста связывают с именем бога древнегреческого пантеона Гермеса, покровителя торговли, плутовства и всяческих уловок. Культ Гермеса в римском пантеоне соответствует культу Меркурия. В эллинистическую эпоху Гермеса отождествляют с египетским богом мудрости Тотом и считают покровителем магии. Тогда же он и получает прибавку к имени — Трисмегист.

Алхимическая традиция придает Гермесу Трисмегисту и самостоятельное существование, отдельное от древнегреческого бога и связанное с ним лишь номинативно и по «профессиональному» сходству. Именно этому Гермесу приписывают многие сочинения, а от его имени производят термин герметический, давший имя корпусу герметических наук средневековья (алхимия, астрология, кабала).

В алхимической иконографии Гермеса Трисмегиста изображают бородатым старцем, в хитоне или хламиде, в крылатом шлеме, с кадуцеем (жезлом, обвитым змеями), обутым в сапожки с крылышками на пятках.

Обстоятельная библиография сочинений Гермеса и толкователей (до начала XX века) составлена Дж. Фергюсоном (Fergusson J. Bibliotheca chemica… V 1–2. Glasgow. 1906).

Латинский текст воспроизводится по Герману Коппу (Корр Н. Geschichte der Chemie. Tl. 2. Braunschweig, 1844. S. 147–148). Ниже приводится перечень старопечатных разноименных публикаций «Изумрудной скрижали» XVI–XVIII веков на латинском, английском, немецком и французском языках.

TABULA SMARAGDINA DE ALCHEMIA

Alchemia, 1541, 363.

Wedel (Georg Wolfgang), Introductio in Alchimiam, 1706, 59.

TABULA SMARAGDINA in ipsius sepulchro inventa, cum commento Hortulani philosophi Ars Chemica, 1566, 32.

TABULA SMARAGDINA

Bernhardus Trevisanus, Von der Hermetischenn Philosophia… EinBuch, 1582.

Bernhardus Trevisanus, Bericht von der Hermetischenn Philosophia. — Elucidatio Secretorum, 1602, 200.

Albineus (Nathan), Bibliotheca Chemica Contracta, 1653.

Glauber (Johann Rudolph), Teutschlands Wohlfahrt, Funffter Theil, Amsterdam, 1660, 19.

Glauber (Johann Rudolph), Teutschlandts Wohlfahrt, Prag, 1704, 649.

Bernhardus Trevisanus, Drei Bucher von der Hermetischen Philosophic. — Der Hermetische Philosophus, 1709, 213.

Naxagoras (EhrdDe), Aurei Velleris Supplementum, 1733, 24.

Klefecker (Johann), Das Fundament der Lehre von Stein der Weisen, 1736, 28. Bernhardus Trevisanus, Chymische Schrifften, 1746, 6; 1747,6.

Vernunftige Erklarung der Smaragdenen Tafel des Hermes, 1760.

Hortulanus, Commentariolus in Tabulam Smaragdinam.

TABULA SMARAGDINA, cum expositionibus Gerardi Dorn Dorn (Gerhard), De Naturae Lucephysica…

Tractatus, 1583, 82.

Theatrum Chemicum, 1659,1, 362.

TABULA SCHMARAGDINA

Trismosinus (Salomon), Aureum Vellus, Tractatus III (1598), 238.

Tancke (Joachim), Promptuarium Alchemiae, Ander Buch, 1614, 413. Hermetischer Rosenkrantz, 1659, 52, 79; 1682, 52, 79.

Schatz und Kunstkammer, 413.

Eroffnete Geheimnisse des Steins der Weisen, 1708, 335.

Hermetische (Der) Philosophus, 1709, 168.

SMARAGDINA TABULA

Dorn (Gerard), Trevisanus de Chymico Miraculo, 1600, 4.

Bernhardus Trevisanus, De Alchemia Liber. — Theatrum Chemicum, 1659, 1, 685.

Bernhardus Trevisanus, Liber de Secretissimo Philosophorum Opere Chemico. — Manget (J. J.), Bibliotheca Chemica Curiosa, 1702, 11, 389.

TABULA SMARAGDINA seu Verba Secretorum Hermetis Theatrum Chemicum, 1661, VI, 715.

TABULA SMARAGDINA, inter manus eius inuenta in obscuro antro, in quo humatum corpus eius repertum est Marengus (Joannes Baptista), Palladis Chymicae Arcana detecta, 1678, Pars II, 3 (cum commentario).

TABULA SMARAGDINA cui titulus Verba secretorum Hermetis Trismegisti, W. С hr Kriegsmanni et Gerardi Domei commentariis illustrata Manget (J. J.), Bibliotheca Chemica Curiosa, 1702,1, 380.

TABULA SMARAGDINA HERMETIS, Die Wort der Geheimnufs des Hermetis Roth-Scholtz (Friederich), Deutsches Theatrum Chemicum, 1730, II, 531.

TABULA HERMETIS

Elias, Elias Artista mit dem Stein der Weisen, 1770, 143.

THE EMERALD TABLE The Mirror of Alchimy, 1597, 16.

Five Treatises of the Philosopher s stone, by H. P., 1659.

THE SMARAGDINE TABLE Salmon (William), Medicina Practica, 1691, 258.

SCHMARAGT TAFEL Occulta Philosophia, 1613, 50.

DIE SMARAGDEN TAFEL Hermetischer Rosenkrantz, 1659, 52, 79; 1682, 52, 79.

Hermetische (Der) Philosophus, 1709, 168.

Roth-Scholtz (Friederick), Deutsches Theatrum Chemicum, 1730, II, 504.

DIE SMARAGDENE TAFEL, von der Chimie Wedel (Georg Wolfgang), Vernunff tige Gedancken vom Gold-Machen, 1734, 98.

Annalus Platonis, 1781, XVIII.

SMARAGDTAFEL (DIE)

Hermetisches А. В. C., 1778,1, 57.

LA TABLE D’ESMERAUDE d’Hermes Trismegiste, pere des Philosophes Joly (Gabriel), Trois Anciens Traictez de la Philosophie Naturelle, 1626, 25.

Respour, Rares Experiences, 1686, livre III, 38–42; 1777, 146–148.

Respour, Besondere Versuche, 1772, 263–265, 280–284.

LA TABLE D ’ESMERA UDE avec le Commentaire de I ’Hortulain.

Richebourg (J. M. D.), Bibliotheque des Philosophes Chimiques, 1740,1, 1.

 

Литература

[201]

Маркс К., Энгельс Ф. Соч.: В 50-ти т. Изд. 2-е. М., 1955–1981.

Маркс К., Энгельс Ф. Из ранних произведений. М., 1956.

Ленин В. И. Полн. собр. соч.: В 55-ти. т. М., 1965–1975.

Августин Аврелий. Творения блаженного Августина епископа Иппонийского, ч. 1–8. Киев, 1901–1912.

Аверинцев С. С. Греческая «литература» и ближневосточная «словесность» (два творческих принципа) // Вопросы литературы, 1971а, № 8.

Аверинцев С. С. Греческая «литература» и ближневосточная «словесность» (противостояние и встреча двух творческих принципов) // Типология и взаимосвязи литератур Древнего мира. М., 19716.

Аверинцев С. С. Аналитическая психология К.-Г Юнга и закономерности творческой фантазии // О современной буржуазной эстетике. Вып. 3. М., 1972а.

Аверинцев С. С. К истолкованию символики мифа об Эдипе // Античность и современность. М., 19726.

Аверинцев С. С. Золото в системе символов ранневизантийской культуры // Византия. Южные славяне и Древняя Русь. Западная Европа: искусство и культура. М., 1973.

Аверинцев С. С. Поэтика ранневизантийской литературы. М., 1977.

Агрикола Георгий. О горном деле и металлургии. В 12 кн. М., 1962.

Алтухов В. М. Рождение металлов // Изида, 1912, № 5; Алхимическая псалтирь. СПб., 1784.

Амфитеатров Л. В. Померкнув-шие дали. Розенкрейцеры… // Амфитеатров Л. В. Собр. соч. Т. 20. СПб., 1896; Античный способ производства в источниках. Л., 1933.

Антология мировой философии: В 4 т. Т. 1: Философия древности и средневековья. М., 1969; т. 2: Европейская философия от эпохи Возрождения по эпоху Просвещения. М., 1970.

Антошевский И. К. Библиография оккультизма. СПб., 1910.

Аристотель. Сочинения: В 4 т. Т. 1: Метафизика. О душе. М., 1975.

Арнольд из Виллановы. Салернский кодекс здоровья. М., 1970.

Ар-Рази. Книга тайны тайн // Каримов У. И. Неизвестное сочинение Ар-

Рази «Книга тайны тайн». Ташкент, 1957.

Ахутин А. В. История принципов физического эксперимента. М., 1976.

Баткин Л. М. Итальянские гуманисты: стиль жизни, стиль мышления. М., 1978.

Бахтин М. М. Творчество Франсуа Рабле и народная культура средневековья и Ренессанса. М., 1965.

Бахтин М. М. К эстетике слова // Контекст-1973. М., 1974.

Библер В. С. Гегель, Маркс и проблема превращений логического строя мышления // Marx und die Moderne Philosophie. (Текст на англ. и нем. яз.) М., 1968.

Библер В. С. Мышление как творчество. Введение в логику мысленного диалога. М., 1975.

Билинкис М. Я., Туровский А. М Об одном герметическом тексте // Летняя школа по вторичным моделирующим системам. Вып. 3. Тарту, 1968.

Бицилли П. М. Элементы средневековой культуры. Одесса, 1919.

Блок М. Апология истории. М., 1973.

Блох М. А. Хронология важнейших событий в области химии и смежных дисциплин и библиография по истории химии. Л.-М., 1940.

Брант Себастиан. Корабль дураков / Пер. Л. Пеньковского. М., 1965.

Бруно Джордано. О безмерном и неисчислимом. Кн. VIII, гл. 10: О Вселенной и неизмеримом. Сто шестьдесят тезисов против математиков и философов нашего времени. Посвящение / Пер. А. X. Горфункеля // Горфункель А. X. Джордано Бруно. М., 1965.

Бэкон Френсис Веруламский. Новый органон / Пер. С. Красильщикова. М., 1938.

Вайнштейн О. Л. Западноевропейская средневековая историография. М., 1964.

Валери П. Введение в систему Леонардо да Винчи // Валери П. Избранное. М., 1936; Великая книга Натуры, или Апокалипсис философический и герметический // РО ГБЛ, ф. 147, № 2047, л. 40.

Веселовский А. Петрарка в поэтической исповеди. Canzoniere. СПб., 1912.

Визгин Вик. П. Качество в картине мира Аристотеля // Природа, 1977, № 5.

Вийон Франсуа. Стихи. М., 1963.

Винокуров Е. Избранные произведения: В 2 т. М., 1976.

Витрувий. Десять книг об архитектуре / Пер. Ф. А. Петровского. М., 1936.

Выготский Л. С. Психология искусства. М., 1968.

Габалис. О магических свойствах веществ, находящихся в природе // РО ГБЛ, ф. 14.

Гайдук В. П. К вопросу о цветовой символике «Божественной комедии» // Дантовские чтения. М., 1971.

Галле Иоганн Самуэль. Открытые тайны древних магиков и чародеев, в пользу и увеселение употребленные… М., 1798–1804.

Гастер М. Алхимия // Еврейская энциклопедия. Т. 2. СПб., 1901.

Гегель. Лекции по истории философии. Кн. III // Гегель. Сочинения. Т.Х1.М.-Л., 1935.

Гейне Г. Избранные произведения: В 2 т. Т. 1.М., 1956.

Гермес Трисмегист. Изумрудная скрижаль / Пер. В. М. Алтухова // Изида, 1913, № 12.

Герцен А. И. Письма об изучении природы. Письмо седьмое: Франсис Бэкон и его школа в Англии // Герцен А. И. Собр. соч.: В 30 т. Т. 3. М., 1954.

Гершензон М. Вступительная статья // Петрарка. Автобиография. Исповедь. Сонеты. М., 1915.

Гёте. Фауст / Пер. Б. Пастернака. М., 1960.

Гильбоа. Алхимист без маски или открытый обман умовоображательного злотодеяния… М., 1789.

Гоголь Н. В. О средних веках // Гоголь Н. В. Полн. собр. соч.: В 14 т. Т. 8. М., 1952.

Голланд Иоанн Исаак. Собрание разных достоверных химических книг, а именно: Иоанна Исаака Голланда — Рука философов; О сатурне; О растениях; Минералах; Кабала; О камне философическом, с приобщением небольшого сочинения от неизвестного автора; О заблуждениях алхимистов, с вырезанными из меди фигурами. СПб., 1787.

Гомер. Одиссея / Пер. В. А. Жуковского. М., 1959.

Гомер. Илиада / Пер. Н. И. Гнедича. М., 1960.

Гофман Эрнст Теодор Амадей. Избранные произведения: В 3 т. М., 1962.

Грановский Т. И. Аббат Сугерий. М., 1866.

Грановский Т. И. Лекции по истории средневековья. М., 1961.

Гуковский М. А. Итальянские энциклопедии XIII–XVI веков // Труды Института книги, документа и письма. Ч. 2. Л., 1932.

Гуревич А. Я. Категории средневековой культуры. М., 1972.

Гюго В. Собор Парижской богоматери / Пер. Н. А. Коган. Вильнюс, 1950.

Гуайта С. де. Комментарии к «Изумрудной скрижали» Гермеса Трисмегиста // Изида, 1913. № 12.

Данилова И. Е. От Средних веков к Возрождению. М., 1975.

Даннеман Ф. История естествознания: В 3 т. М.-Л., 1932–1938.

Данте Алигьери. Новая жизнь // Данте Алигьери. М., 1967.

Данте Алигьери. Божественная комедия / Пер. М. Лозинского // Данте Алигьери. М., 1967. (БВЛ).

Данте Алигьери. Малые произведения. М., 1968.

Дворжак М. Идеал и натура в готической скульптуре и живописи. Очерки по искусству средневековья. М., 1934.

Демокрит. Лурье С. Я. Демокрит. Тексты. Перевод. Исследования. Л., 1970.

Дживелегов А. К. Средневековые города в Западной Европе. СПб., 1902.

Джонсон Бен. Пьесы. Л.-М., 1960.

Джуа М. История химии. М., 1966; 1975.

Добиаш-Рождественская О. А. Западная Европа в Средние века. Пг., 1920.

Домбровский Ю. И. Смуглая леди. М., 1969.

Елизарова М. М. Община терапевтов. М., 1972.

Жолливе-Кастелло Ф. Великое алхимическое делание // Изида, 1911, № 9-10.

Заболоцкий Николай. Стихотворения и поэмы. М.-Л., 1965.

Зомбарт В. Буржуа. М., 1924.

Зубов В. П. Из истории средневековой атомистики // Труды Института истории естествознания АН СССР. Т. I. М., 1947.

Зубов В. П. Очерки развития основных физических идей. М., 1959.

Зубов В. П. Леонардо да Винчи. М.-Л., 1961.

Зубов В. П. Аристотель. М., 1963.

Зубов В. П. Развитие атомистических представлений до начала XIX века. М., 1965.

Зубов В. П. Опыт научный и опыт технический в эпоху Ренессанса // Вопросы истории естествознания и техники, 1969. Вып. 28: Избранные произведения мыслителей стран Ближнего и Среднего Востока IX–XIV вв. М., 1961.

Из европейских поэтов / Пер. В. Левика. М., 1967.

Из истории культуры Средних веков и Возрождения. М., 1976.

Канонников И. И. Алхимия и современная наука. Казань, 1886.

Карелин М. С. Очерк по истории философской мысли в эпоху Возрождения. Миросозерцание Франческо Петрарки. М., 1899.

Карсавин Л. П. Символизм мышления и идея миропорядка в средние века // Научный исторический журнал. 1914. Т. 1, вып. 2. № 2.

Карсавин Л. П. Основы средневековой религиозности в XII–XIII веках, преимущественно в Италии. Пг., 1915.

Карсавин Л. П. Культура средних веков. Пг., 1918.

Кеведо Франческо. Книга обо всем и еще о многом другом // Хрестоматия по западноевропейской литературе XVII века. М., 1949.

Кедров В. М. Энгельс о химии. М., 1971.

Коломнин В. П. Практическая алхимия. Любопытные открытия из физики и химии… [Б. м. и б. г.].

Колыбель камня мудрых, описанная неизвестным шевалье на французском языке, а на немецкий переведенная И. А. М. С. М. М., 1783.

Кондильяк. Трактат о системах, в которых вскрываются их недостатки и достоинства. М., 1938.

Конрад И. И. Запад и Восток. Изд. 2-е. М., 1972.

Копп Г. Былое и современное химии. М., 1870.

Крегиенци Пьер деи. Сочинение о сельском хозяйстве. VIII, 2–4. Об устройстве садов / Пер. с лат. В. П. Зубова // Альберти Леон-Баттиста. Десять книг о зодчестве: В 2 т. Т. 2. М., 1937.

Кузнецов Б. Г. Разум и бытие. М., 1972.

Кузнецов В. И. Диалектика развития химии. М., 1973.

Леви-Стросс К. Структура мифа // Вопросы философии. 1970, № 7.

Лейбниц. Новые опыты о человеческом разуме. М., 1936.

Леонардо да Винчи. Избранные естественнонаучные произведения. М., 1955.

Лермонтов М. Ю. Лирика. М., 1963.

Летняя школа по вторичным моделирующим системам. Вып. 3. Тарту, 1968.

Ли Г. Ч. История инквизиции в средневековье: В 2 т. СПб., 1911.

Либих Ю. Письма о химии. Т. 1. СПб., 1861.

Лихачев Д. С. Развитие русской литературы X–XVII веков. Л., 1973.

Лосев А. Ф. Диалектика мифа. М., 1930.

Лосев А. Ф. Логика символа // Контекст-1972. М., 1973.

Лосев А. Ф. Эстетика Возрождения. М., 1978.

Лотман Ю. М. К проблеме типологии культуры // Труды по знаковым системам. Вып. 3. Тарту, 1967.

Лотман Ю. М. Семантика числа и тип культуры // Труды по знаковым системам. Вып. 3. Тарту, 1967.

Лукреций. О природе вещей: В 2 т. / Пер. с лат. и коммент. Ф. А. Петровского. С параллельным латинским текстом. М.-Л., 1946–1947.

Любимов И. А. История физики. Опыт изучения логики открытий в их истории. Ч. 2. Период средневековой науки (вторая пагинация). СПб., 1892 (1894).

Люблинская А. Д. Источниковедение истории средневековья. Л., 1955.

Люблинская А. Д. Латинская палеография. М., 1969.

Ляткер Я. А. Декарт. М., 1975.

Малеин А. И. Энциклопедия Винцентия из Бове // Труды Института книги, документа и письма. Ч. 2. Л., 1932.

Мандельштам О. Разговор о Данте. М., 1967.

Манн Т. Волшебная гора / Пер. В. Ку-релла и В. Станевич // Манн Т. Сочинения: В 10 т. Т. 3, 4. М., 1959.

Манн Т. Иосиф и его братья: В 2 т. / Пер. С. Апта. М., 1968.

Маркес Г. Г. Сто лет одиночества. М., 1971.

Мейер Э. История химии с древнейших времен до настоящих дней. Пер. со 2-го нем. изд. с предисловием Д. И. Менделеева. СПб., 1899.

Менделеев Д. И. Основы химии. Изд. 8-е. СПб., 1906.

Менделеев Д. И. Сочинения: В 25 т. Т. 15. Л.-М., 1949.

Меншуткин Б. И. Работы М. Вертело по истории химии // В кн.: Вертело. М., 1827–1927. Л., 1927.

Меншуткин Б. И. Химия и пути ее развития. М.; Л., 1937.

Менье Л. История медицины. М.; Л., 1926.

Микулинский С. Р., Маркова Л. А. Основные методологические направления в зарубежной истории науки. М., 1971.

Мильдон В. И. Беседы о паралитературе // Вопросы философии, 1972, № 1.

Минков С. Алхимия на любовата. София, 1972.

Монье Ф. Опыт литературной истории Италии XV века. Кваттроченто / Пер. К. С. Шварсалона. СПб., 1904.

Морозов И. А. В поисках философского камня. СПб., 1909.

Мур Ф. Д. История химии. М.; Л., 1925.

Нидэм Дж. Ремесленники и алхимики в Китае и в эллинистическом мире / Пер. с франц. П. П. Мостового (см. Needham, 1970). — Пересмотренный текст доклада, прочитанного в Пастеровском институте на 6-й конференции Луи Рипкина 17 апреля 1970 г. (Кембридж, Великобритания).

Нитибюс. Черный дракон, или Сборник магических рецептов. СПб., 1909.

О алхимии. СПб., 1731.

Ойзерман И. П. Формирование философии марксизма. Изд. 2-е. М., 1974.

Олъшки Л. История научной литературы на новых языках: В 3 т. Т. 1. М., 1933.

Орлов М. А. Алхимия. Пг., 1917.

Оствальд В. Эволюция основных проблем химии. М., 1909.

Памятники византийской литературы IV–IX веков. М., 1968;…IX–XIV веков. М., 1969.

Памятники средневековой латинской литературы IV–XI веков. М., 1970; X–XII веков. М., 1972.

Папюс. Человек и Вселенная. Общий обзор оккультных знаний. М., 1909.

Парацельс. Высшая Магия // Изида, 1911, № 6.

Парацельс. Руководство к изготовлению и применению философского камня / Пер. А В. Трояновского // Изида, 1911, № 8.

Парацельс. Химическая псалтирь, или Философические правила о Камне Мудрых// Изида, 1913, № 1.

Пастернак Борис. Стихотворения и поэмы. М.-Л., 1965.

Пастернак Б. Стихи. М., 1966.

Перепелкин Ю. Я. К вопросу о возникновении энциклопедии на Древнем Востоке // Труды Института книги, документа и письма. Ч. 2. Л., 1932.

Песнь о Нибелунгах / Пер. со средневерхненем. Ю. Б. Корнеева. Л., 1972.

Петрарка. Автобиография. Исповедь. Сонеты / Пер. М. Гершензона и Вяч. Иванова. М., 1915.

Петрарка Франческо. Книга песен. М., 1963.

Платон. Тимей / Пер. С. С. Аверинцева // Платон. Сочинения: В 3 т. Т. 3(1). М., 1971.

Пордедж Джон. Божественная и истинная метафизика, или Дивное и опытом приобретаемое ведение очевидных и вечных вещей… М., Тайная масонская типография [ок. 1787].

Пордедж Джон. Истинное познание существа вещей // РО ГБЛ, ф. 14; Программа Института высших герметических наук в Париже. (Извлечение из правил приема) // Изида, 1911, № 3.

Пуассон А. Теория и символы алхимиков // Изида, 1914–1915; Пг., 1915.

Пушкин А. С. Сочинения: В 3 т. М., 1974.

Рабинович В. Л. Ученый средневековья. Психологический очерк // Научное творчество. М., 1969.

Рабинович В. Л. Алхимия // БСЭ. Изд. 3-е. Т. 1.М., 1970.

Рабинович В. Л. Стиль творческого мышления как предмет исторической психологии. (Постановка проблемы) // Проблемы научного творчества в современной психологии. М., 1971а.

Рабинович В. Л. Теоретическое предвидение и его интерпретация. По алхимическим трактатам Роджера Бэкона // В кн.: Научное открытие и его восприятие. М., 19716.

Рабинович В. Л. Достоевский и Менделеев: антиспиритический диалог // Вопросы философии, 1971 в. № 11. (В соавт. с Волгиным И. Л.).

Рабинович В. Л. Из истории науки в странах Востока // Народы Азии и Африки, 1972а, № 3. (В соавт. с Володарским А И.).

Рабинович В. Л. К истории развития алхимии // Вопросы истории естествознания и техники, 19726, вып. 3 (40).

Рабинович В. Л. Алхимия как феномен культуры // Природа, 1973, № 9, 10.

Рабинович В. Л. Символизм в западной алхимии и традиция Ибн-Рушда. Доклад на XIII Международном конгрессе по истории науки. (Москва, 18–24 августа 1971); Коллоквиум «Средневековая наука: взаимоотношения Востока и Запада» // Символизм в западной алхимии и традиция Аверроэса (Труды XIII Междунар. конгр. по истории науки; Москва, 1971). Коллоквиум «Средневековая наука: взаимоотношения Востока и Запада». М., 1974.

Рабинович В. Л. Цвет в системе средневекового символизма. Комментарий к алхимической живописи // Природа, 1976а, № 6.

Рабинович В. Л. Ласточка в моем гербе. К 400-летию со дня смерти Джероламо Кардано // Наука и религия. 19766, № 9.

Рабинович В. Л. Созерцательный опыт Оксфордской школы и герметическая традиция // Вопросы философии, 1977, № 7.

Рабле Франсуа. Гаргантюа и Пантагрюэль / Пер. Н. Любимова. М., 1966.

Радынский М. А. Алхимия и современные науки // Изида, 1913, № 9-10.

Рамсей У., Оствальд В. Из истории химии. Пг., 1920.

Ренан Э. Аверроэс и аверроизм. Киев, 1903.

Рильке Р. М. Новые стихотворения. М., 1977.

Розинг Б. Л. Алхимия и астрология в современном естествознании. Л., 1924.

Ронсар. Лирика / Пер. В. Левика. М., 1963.

Роса Франсиско Мартинес де ла. Испанская классическая анонимная эпиграмма / Пер. П. Грушко // Иностранная литература, 1977, № 1.

Рутенбург В. И. Титаны Возрождения. Л., 1977.

Савченков Ф. История химии. СПб., 1870.

Сведберг Те. Материя. Ее исследование в прошлом и настоящем. М., [б. г.].

Сведенборг Э. О небесах, о мире духов и об аде, как то слышал и видел Э. Сведенборг / Пер. с лат. Изд. А. Т. Аксаков. Лейпциг. 1863.

Свифт Джонатан. Путешествия Гулливера. Л., 1935.

Сендивогий Михаил. Новое химическое светило, из источника натуры и ручного опыта почерпнутое. С присовокуплением философской притчи и разговора между Алхимистом, Меркурием и Натурою. М., 1785.

Сендивогий М. О заблуждениях алхимистов // Иоанн Исаак Голланд. Собрание разных достоверных химических книг… СПб., 1787.

Сервантес. Дон Кихот / Пер. Н. Любимова. М., 1959.

Слово скорби и утешения. Немецкая поэзия времен тридцатилетней войны 1618–1648 / Пер. Л. Гинзбурга. М., 1963.

Соколов В. В. Спиноза. Изд. 2-е. М., 1977.

Сперанский М. Из истории отреченных книг. IV. Аристотелевы врата, или Тайная тайных // Памятники древней письменности и искусства. Вып. 171. М., 1908.

Странден Д. Герметизм. Его происхождение и основные учения. (Сокращенная философия египтян). СПб., 1914. Труды по знаковым системам. Тарту. Вып. 2. 1965; Вып. 3. 1967; Вып. 4. 1969; Вып. 5. 1971; Вып. 6. 1973.

Уарте Хуан. Исследование способности к наукам. М., 1960.

Фестер Г. История химической техники. Харьков, 1938.

Фет А. А. Полное собрание стихотворений. Л., 1959.

Фигуровский И. А. Очерк общей историк химии. От древнейших времен до начала XIX в. М., 1969.

Фигье Л. Алхимия в XIX в. С приложением мемуаров Тифферо о возможном превращении металлов. СПб., 1867.

Фигье Л. Светила науки…: В 3 т. Т. 1, 2. СПб., М., 1869–1873.

Фигье Л. История чудесного в новейшее время: В 2 ч. СПб., 1895.

Фильштинский И. М., Шидфар Б. Я. Очерк арабо-мусульманской культуры. М., 1971.

Фламелла И. Изъяснение иероглифических фигур // РО ГПБ, III, 121.

Флоренский П. А. Обратная перспектива // Труды по знаковым системам. Вып. 3. Тарту, 1967.

Флоренский П. А. Иконостас. М., 1973.

Флоренский П. А. Строение слова / Вступит, заметка от редакции и коммент. С. С. Аверинцева, подгот. текста А. А. Санчеса // Контекст-1972. М., 1973.

Франциск Ассизский. Цветочки / Пер. А. П. Печковского. М., 1913.

Фрезер Дж. Дж. Золотая ветвь. М.; Л., 1931.

Фролов Б. А. «Магическая» семерка// Природа, 1972, № 5.

Фуко М. Слова и вещи. Археология гуманитарных наук. М., 1977.

Хотинский М. С. Рассказы о темных предметах. СПб., 1861.

Хрестоматия по западноевропейской литературе XVII века. М., 1949.

Хризомандер. М., 1783.

Хюбшер А. Мыслители XX столетия. М., 1962.

Цейтлин 3. А. Схоластический эмпиризм в средние века (Очерки науки и техники средневековья) // Под знаменем марксизма. 1924, № 8, 9.

Цейтлин 3. А. Философия и логика спиритуалистического мышления (Магия и религия) // Воинствующий атеизм. 1931а, № 5, 6.

Цейтлин 3. А. Алхимия и религия. Исторический очерк // Воинствующий атеизм. 19316, № 10.

Честертон Г. Пять эссе // Прометей. Вып. 2. М., 1967.

Честертон Г. Святой Франциск Ассизский / Пер. Н. Трауберг. Рукопись.

Чосер Д. Кентерберийские рассказы / Пер. И. А. Кашкина и О. Б. Ружера. М., 1946.

ЧугаевЛ. А. Открытие кислорода и теория горения в связи с философскими учениями Древнего мира. Пг., 1919.

Шевкина Г. В. Сигер Брабантскнй и парижские аверроисты XIII в. М., 1972.

Шекспир Вильям. Макбет / Пер. А. Радловой // Шекспир В. Полн. собр. соч.: В 8 т. Т. 5. М.; Л., 1936.

Шпенглер О. Закат Европы / Пер. Н. Ф. Горелика. Т. 1. М.-Пг., 1923.

Шпренгер О., Инститорис Г. Молот ведьм. М., 1930.

Эйкен Г. История и система средневекового миросозерцания. СПб., 1907.

Эккартсгаузен Карл. Наука числ. СПб., 1815.

Эккартсгаузен Карл. Ключ к таинствам натуры: В 4 т. СПб., 18041821.

Экхарт Мейстер. Проповеди и рассуждения / Пер. и вступит, статья М. В. Сабашниковой. М., 1912.

Эразм Роттердамский. Похвальное слово глупости / Пер. П. К. Губера. М.; Л., 1932.

Agrippa Henricus Cornelius ab Nettesheym. De incertitudine et vanitate omnium scientiarum et artium liber. Francofurti, 1593.

Albertus Magnus. Opera omnia. V 1-38. Paris, 1890–1899.

Albertus Magnus. Libellus de alchimia. Berkeley; Los Angeles, 1958.

Aristotelis tractatus alchimistae ad Alexandrum Magnum de lapide philosophico // Artis auriferae quam chemiam vocant antiquissimi authori. Basel, 1593.

Aristotle. De generatione et corruptione. Oxford, 1922.

Aristotle. Les meteorologiques. Paris, 1941.

Augustinus. De trinitate.

Bacon Roger. Mirror of Alchimy. L., 1597.

Bacon Roger. Speculum Alchemiae. L., 1702.

Bacon Roger. Opus majus. V 1–2, N.Y., 1962.

Barchusen Johann C. Elementa Chemiae. Leiden, 1718.

Basil Valentine. The triumphal chariot of antimony. L., 1893.

Basil Valentine. The last will and testament of Basil Valentine. L., 1691.

Basilius Valentinus. Chymische Schriften: zum dritten Mahl zusammen gedruckt. Bd. 1–2. Hamburg, 1700.

Becher Johann Ioachim. Chymisches Laboratorium. Oedipus chymicus… Franck-furt, 1680.

Becher Johann. Physica subterraneas (else «These chymicae»). Leipzig, 1703.

Berthelot M. Les origines de l’alchemie. Paris, 1885 [1938].

Berthelot M. Introduction a l’etude de la chimie, des anciens et du moyen age. Paris, 1889 [1938].

Berthelot M. La chimie au moyen age. T. 1–3. Paris. 1893a.

Berthelot M. Revue de Deux Mondes. Paris, 1893b.

Berthelot М., Ruelle Ch. Collection des anciens alchimistes… T. 1–3. Paris. 1887–1888.

Bibliotheca chemica. V 1–2. J. Ferguson (Ed.). Glasgow, 1906.

Biringuccio Vannoccio. Pirotechnia. Engl, transl. of the 1-st ital. ed. N. Y., 1943.

Bleker J. Die Alchemie im Spiegel der schonen Literatur//Gesnerus, 1971, № 28.

Boiz J. Le Monde invisible. Paris, 1962.

Bosch Hieronimus. Milano, 1968.

Boyle Robert. The sceptical chymist. L., 1772.

BreyerJ. De alchimiste. Paris, 1957.

Burland C. A. The arts of the alchemists. N. Y., 1968.

Caley E. R. The Leyden papyrus // J. Chem. Educ., 1926, № 3.

Caley E. R. The Stockholm papyrus//]. Chem. Educ., 1927, № 4.

Cardanus. De geniitur.

Cassirer E. The philosophy of symbolic forms. New Haven, 1957.

Chilackige М. Oriental alchemy… Tokyo, 1936.

Cinq tras d’alchimie… Paris, 1890.

Clemeur M. Alchimie et chimie poetiques. (Style et language). Paris; Bruxelles, 1969.

Collectanea chimica. J. Elliot. (Ed.). L., 1893.

Corpus Hermeticum. V. 1–2. A. D. Nock, A. M. J. Festugiere (Eds.). Paris, 1946.

Crombie A. C. Augustine to Galileo. The history of science A. D. 400-1650. L., 1952.

Crombie A. C. Medieval and early modern science. N. Y., 1959.

Crosland M. P. Historical studies in the language of chemistry. L., 1962.

Crow W. B. A history of magic, witchcraft and occultism. L., 1969.

Dales R. C. The scientific achievement of the Middle Ages. Philadelphia, 1973.

Dante Alighiere. La Divina commedia. Milano, 1900.

Darmistaedter E. Die Alchemie des Geber. Berlin, 1922.

Davis T. L. The Emerald Tablet of Hermes Trismegistus //J. Chem. Educ.,

1926, № 3.

Debus A. G. The chemical dream of the Renaissance. Cambridge, 1968.

Debus A. G., MulthaufR. P. Alchemy and chemistry in the seventeenth century. Los Angeles, 1966.

Delacre M. Histoire de la chimie. Paris, 1920.

Dictionary of mysticism. N. Y., 1953.

Dobbs B. The foundations of Newton’s alchemy or «The hunting of the green lyon». Cambridge, 1975.

Duhem P. Le systeme de monde. T. 1-10. Paris, 1913–1959.

Dumas J.-B.-A. Lefon sur la philosophie chimique. Paris. 1837.

Duveen D. I. Bibliotheca alchemia et chemica… (Cataloge). L., 1949.

Easton S. C. Roger Bacon and his search for a universal science. N. Y., 1952.

Eiscley L. C. Notes of an alchemist (poems) with drawings. N. Y., 1974.

Fabricius J. The medieval alchemists and their royal art. Copenhagen, 1976.

Farrar C. P., Evans A. P. Bibliography of English translations from medieval sources. N. Y., 1946.

Federmann R. The royal art of alchemy. Philadelphia, 1969.

Ferchl F., Siissenguth A. A pictorial history of chemistry. L., 1939.

Ferguson G. Signs and symbols in Christian art. N. Y., 1955.

Ferguson J. Bibliotheca chemica. A catalogue of the alchemical, chemical and pharmaceutical books in the collection of the late James Young of Kelly and Durrig. V 1–2. Glasgow, 1906.

Ferguson J. Books of secrets. L., 1913–1914.

Festugiere R. P La revelation d’Hermes Trismegiste. V I–II. Paris, 19441954.

Fierz-David H. E. Die Entwicklungs-geschichte der Chemie. Basel, 1952.

Figuier L. Lalchimie et les alchimistes. Paris, 1856.

Focillon H. LArt of d’Occident… Paris, 1947.

Fontaine J. La fontaine des amoureux de science. Paris, 1861.

Ganzenmuller W. Die Alchemie im Mittelalter. Heildesheim, 1967.

Geber (latin). Works: The investigation or search of perfection; The sum of perfection; The perfect magistery; The invention of verity; Of furnaces. (Engl, transl. 1678). L., 1928.

Gessmann G. W. Die geheimsymbole der Chemie und Medicin des Mittel-alters. Graz, 1899.

Gilson E. History of Christian philosophy in the Middle Ages. N. Y., 1955.

Glauber Johann R. Opera chymica. V. 1–2. Frankfurt a. М., 1658–1659; Works. Engl, transl. L., 1689.

Glazer Christoph. Le Traite de la chymie. 4ed. Bruxelles, 1676; 1 ed. 1663.

Granbard M. Astrology and alchemy. Two fossil sciences. N. Y., 1953.

Gray R. D. Goethe the alchemist… Cambridge, 1952.

Haskins Ch. H. Studies in the history of medieval science. N. Y., 1960.

Heidegger M. Holzwege. Frankfurt a. М., 1963.

Helmont Johann Baptist Van. Johannis Baptistae Van Helmont Opera omnia. Francofurti, 1682.

The Hermetic Museum. V 1–2. L., 1893.

HoeferJ. Ch. F. Histoire de la chimie. T. 1–2. Paris, 1866–1869; 1 ed. 18421843.

Hollandus Johann Isaac. Die Hand der Philosophen. Francfurt, 1667.

Holmyard E. J. The Emerald Table // Nature, 1923, № 112.

Holmyard E. J. An alchemical tract ascribed to Mary the Copt // Archeion, 1927, № 8.

Holmyard E. J. The works of Geber. L., 1928.

Holmyard E. J. Alchemy in Medieval Islam // Endeavour, 1955, № 14.

Holmyard E. J. Alchemy. Edinburgh, 1957.

Hopkins A. J. Alchemy, child of Greek philosophy. N. Y., 1934.

Hubicki W. Chemistry and alchemy // Endeavour, 1958, v. XVII, № 68.

Huizinga J. Der Herbst des Mittel-alters. Studien liber Lebens und Geistesformen, des 14. und 15. Jahrhunderts in Frankreich und in den Niederlanden. Engl, transl. 1924; 1952.

Huizinga J. Homo Ludens. A study of the play element in culture. L., 1949.

HutinS. Lalchimie. Paris, 1961.

Hutin S. La vie quantidienne des alchimistes au Moyen age. Paris, 1977.

Ibn-Rushd. Incoherence of the incoherence. (Tahafut al-Tahafut). V 1–2. L., 1955.

Ibn-Rushd. Traite decisif (Faql el-maqal) sur l’accord de la religion et de la philosophie. Alger, 1948.

Jabir ibn Haiyan al-Tarususi Alchemiae Gebri arabis philosophi solertissimi libri. (De in-vestigatione perfectione metallorum; Summae perfectionis metallorum; De inventione veritatis; De fornacibus construenolis; Speculum alchemiae R. Baclionis; Correctorium alchemiae Richardi Anglici; Rosarius minor, de alchemia incerti authoris; Liber secretorum alchemiae calidis filii jazichi judaei; Tabula smaragdina dc alchemia, Hermetis commentarius). Bernae, 1545.

Jabir Ibn Hayyan. The arabic works. Paris, 1928.

Johann de Sancto Geminiano. Summa de exemplis ac similitudinibus rerum noviter impressa, fratris Johannis de Sancto Geminiano ordinis predicatorum, imprcssum autem Venetiis per Johan-nem et Gregorium de Gregoriis. Venetia, MCCCCXCIX [1499].

Johanson O. S. A study of Chinese alchemy. Shanghai, 1928.

Jollivet Caslellot F. La science alchimique. Paris, 1904.

Jonas H. The Gnostic religion. Boston, 1963.

Josten С. H. The text of John Dastin’s «Letter to Pope John XXII» // Ambix, 1949. V IV № 1–2.

Jung C. G. Psychology and alchemy. N.Y., 1953.

Jung C. G. Alchemical studies // The collected works. V 13. Princeton, 1967.

Khunrath Heinrich. Magnesia catholica philosophorum… Magdeburg, 1599.

Kircher Alhanasius. Ars Magna Lucis et Umbrae. Roma, 1646.

Kittredge G. L. Alchemy in early New England // Isis, 1927, v. IX (3).

Klossowski S. de Rola. Alchemy: the secret art. L., 1973.

Kopp H. Die Alchemie in alterer und neuerer Zeit. Bd. 1–4. Heidelberg, 1886.

Kopp H. Geschichte der Chemie. T. 1–4. Braunschweig, 1843–1847.

Kroll W. Bolos und Democritus // Hermes, 1934, Bd. 69.

Latz G. Die alchemie. Bonn, 1869.

Lecky W. E. H. Sittengeschichte Euro-pas von Augustus bis Karl dem Grossen. Berlin, 1887.

Leemans C. Papyri graeci musei antiquarii publici Lugduni-Batavi. Leyden, 1843–1885. (First publ. of the Leyden papyrus X. Text and lat. trans.)

Leicester H. M. The historical background of chemistry. N. Y., 1956.

Leicester H. М., Klickstein H. S. A source book in chemistry. 1400–1900. N.Y.-L., 1952.

Lemery Nicolas. Cours de Chimie contenant la maniere de faire les operations qui joint en usage dans la medecine par une methode facile. Paris, 1675 (1 ed.); 1713 (10 ed.); 1716 (11 ed.).

Lenglet Dufresnoy Nicolas. Histoire de la philosophie hermetique. T. 1–3. Paris, 1742.

Lennep J. van. Art alchimie. Etude de Ticonographie hermetique et de ses inferences. Bruxelles, 1966.

Levi-Strauss C. Anthropologie structural. Paris, 1958.

Libavius Andreas. Alchemia. Frankfurt, 1597.

Li Ch4ao-ping. The chemical arts of old China. Easton, 1948.

Lindsay J. The origins of alchemy in Graeco-Roman Egypt. N. Y., 1970.

Lippman E. O. von. Entlstehung und Ausbreitung der Alchemie. Bd. 1–2. Berlin, 1919–1931; Bd. 3. Weinheim, 1954.

Lippman E. O. von. Some remarks on Hermes and Hermetica // Ambix, 1938, № 2.

Little A. G. Roger Bacon’s life and works. Oxford, 1914.

Lowry Т. M. Hislorical introduction to chemistry. L., 1926.

Macquer Pierre. Dictionnaire de chymie. T. 1–4. Paris, 1778; Neuchatel, 1789.

La Magie arabe traditionnelle. S. Matton. (Ed.). Paris, 1976.

Michelspacher S. Cabala, speculum Artis et Naturae in alchymia. Augsburg, 1654.

Multhauf R. P. The origins of chemistry. L., 1966.

Mylius J. D. Philosophia reformata. Frankfurt, 1622.

Needham J. Artisans et alchimistes en Chine et dans le Monde Hellenistique // La Pensee, 1970. T. 152.

New Pearle of great price. A treatise concerning the treasure and most precious stone of the philosophers. A. E. Waite (Ed.). L., 1894.

Node Gabriel. Instructions a la France sur la verite de l’histoire des freres de la Rose — Croix. Paris, 1623.

Noize M. Le grand oeuvre, liturgie de Palchimie chretienne // Rev. histoire religions. 1974. V 186.

Palissy Bernard. The admirable discourses / Ed. and Engl, transl. by La Rocque. Urbana, 1957.

Palissy Bernard. Oeuvres completes. Paris, 1861.

Paracelsi dicti Theophrasti Bombasti ab Hohenheim Operum Medico-Che-micorum. Francofurti, 1603.

Paracelsus. The Hermetic and alchemical writings. V 1. Hermetic Chemistry. L., 1894.

Parandovski J. Alchemia slowa. Warszawa, 1965.

Partington J. R. A history of chemistry. V 2. L., 1961.

Patrizi F. Nova de universis philosophia Ferrara, 1591.

Pemety A.-J. Dictionnaire Mitho-Her-metique. Paris, 1787.

Pilcher R. B. Lecture of alchemists in art and literature. L., 1933.

Ploss E. E. Alchimia. Ideologie und Technologie. Munich, 1970.

Poisson Albert. Theories et symbolis des alchimister. Paris, 1891.

Porto, Giovanni B. della. Magiae naturalis. Antwerpen, 1561.

Powell N. Alchemy, the ancient science. N. Y., 1976.

Proclus. Timaeum, 14 B, p. 432–7 Diehl.; 4, p. 279, F III, 13128 Diehl.

Pseudo-Aristotle. Secreta secretorum. Lugduni, 1528.

Pseudo-Aristotle. On the cosmos (De mundo). Cambridge, 1955.

Rabanus (Thabanus) Maurus. De universo. Strassburg, 1467.

Rassenfasse A. de, Gueben G. Des alchimistes aux brisseurs d’atomes. Paris, 1936.

Ray P. History of chemistry in ancient and medieval India. Calcutta, 1956.

Read J. Prelude to chemistry. N. Y., 1937.

Read J. The alchemist in life, literature and art. Edinburgh-London, 1947a.

ReadJ. Humor and humanism in chemistry. L., 1947b.

Read J. Through alchemy to chemistry. L., 1957.

Reallexikon fur Antike und Christentum. Bd. I. Stuttgart, 1950.

Redgrove H. S. Alchemy, ancient and modern. L., 1911.

Reichen С.-Л. Histoire de la chimie. Lousanna. 1963.

Reitzenstein R. Poimandres. Leipzig, 1904.

Rey Jean. The essays… Repr. L., 1951 (ed. 1630, facs.).

Ronchi V. Storia della luce. Bologna, 1952.

Rowling M. Everybody life in medieval times. N. Y.-L., 1968.

Ruland Martin. Lexicon alchemiae, sive Dictionarium alchemisticum. Francofurtensium Republ., 1612.

Ruska Ju. Arabische Alchemisten. Bd. 1–2. Heidelberg, 1924.

Ruska Ju. Tabula Smaragdina. 1926.

Russel J. B. Witchcraft in the Middle Ages. Ithaca-London, 1972.

Rydberg V. The magic of the Middle Ages. N.Y., 1879.

Sadler L. V. Relations between alchemy and poetics in Renaissance and XVII-th century // Ambix, 1977. № 2.

Sala Angelo. Angeli Salae Opera medico-chymica. Francofurti, 1682.

Sallustii philosophi de diis et mundo liber. IVq. // Fragmenta philosophorum Graecoram. Fr. G. A. Mullachias (ed). V III. Paris, 1881.

Salmon W. Poligraphica. 8 ed. L., 1701.

Sarton G. Introduction to the history of science. V 1. Baltimore, 1927; v. 2, 1931; v. 3, 1947–1948.

Schmieder K. Ch. Geschichte der Alchemie. Halle, 1832.

Sendivogius Michael (Sandivogius). A new light of alchymie. L., 1650.

Sennert Daniel… Opera omnia. (De chymicorum cum Aristotelicis et Galencis consensu ac dissensu liber…) Venetiis, 1641.

Sennert Daniel. Opera. V 1–6. Lugduni. 1676.

Sheppard H. J. Gnosticism and alchemy//Ambix, 1957. № 6.

SheppardH. J. The origin of the gnostic-alchemical relationship // Scientia,

1962. V 56. № 6.

Singer Ch. From magic to science. N.Y., 1958.

Singer S. Ch. The earliest chemical industry. L., 1948.

Sivin N. Chinese alchemy: preliminary studies. Cambridge, 1968.

Spiegelberg F. Alchemy as a way of solvation. Stanford, 1945.

Stapleton H. E. The antiquity of alchemy// Ambix, 1953. № 5.

Steele R. Medieval core from Bartholomew Anglicus. Boston, 1907.

Stephanos (of Alexandria). Lectures… on the great and sacred art of the making of gold // Ambix, 1937. № 1.

Stillman J. M. The story of alchemy and early chemistry. N. Y., 1960.

Stones G. B. The atomic view of mater in the XVI-th and XVII-th centuries // Isis. 1928. № 10.

Studer P., Evans I. Anglo-Norman Lapidaries. Paris, 1924.

Summers M. Witchcraft and black magic. L., 1946.

Surany M. Alchimie, du visible a l’suvisible. Paris, 1967.

Sylvius Franqois de la Воё. Opera medica. Amsterodami, 1680.

Tachenius Otto. Hippocrates chymicus. L., 1677 (1-st lat. ed. 1666).

Taylor F. Sh. A survey of Greek alchemy//Ambix, 1937, № 1.

Taylor F. Sh. The alchemists founders of modern chemistry. N. Y., 1949.

Telesio Bernardino. De rerum natura iuxta propria principia. Neapoli, 1570;…A euro L. de Franco. Cosenza, 1965.

A testament of alchemy being the revelations of Morienus to Khalid ibn Jazid / Ed. and transl. by Lee Stavenhagen. Hanover, New Hampshire, 1974.

Testi G. Dizionario di alchimia e di chimica antiquaria. Roma, 1950.

Theatrum Chemicum Britannicum. Ashmole Elias (Ed.). L., 1652.

Theatrum chemicum… V. 1–2. L. Zetzner (Ed.). Ursellis, 1602–1607.

Theophilus (Presbyter). On divers Arts. Chicago-London, 1963.

Theophrastus. On stones. Ohio, 1956.

Thomas Aquinas. Opera omnia. Roma, 1882–1930.

Thomas d’Aquin. Traite de la pierre philosophale // Bibliotheque rosicrucien-ne, serie I. Paris, 1898, № 6.

Thompson C. J. S. The Lure and Romane of alchemy. L., 1932.

Thompson Th. The history of chemistry. V 1–2. L., 1830–1831.

Thorndike L. History of magic and experimental science. V 1–8. N. Y., 1923

1958.

Todericik D. De la alchimie la chimia moderna. Bucuresti, 1960.

Tortelle J. Entre tiens sur la para-litterature. Paris, 1970.

The Turba philosophorum or Assembly of the sages / Transl. and ed. by A. E. Waite. L., 1970.

Ulstad Ph. Coelum philosophorum. Argentorati, 1628.

Vaughan Thomas (Eugenius Philatethes). The works of Thomas Vaughan. Mystic and alchemist. N. Y., 1968.

Vincentius Bellovacensis. Speculum naturale. V 1–2. Strassburg, 1481.

Waite A. E. Lives of alchemystical philosophers. L., 1888.

Waite A. E. The secret tradition in alchemy, its development and records. N.Y., 1969.

Walsh J. J. The thirteenth, greatest of centuries. N. Y., 1911.

Walsh J. J. The popes and science. L., 1912.

Wedeck H. E. Dictionary of magic. N.Y., 1956.

Werner H., Kaplan B. Symbol formation… N. Y., 1963.

Wheelwright P. The burning fountain. A study in the language of symbolism. Bloomington, 1954.

Yates F. A. Giordano Bruno and the hermetic tradition. Chicago, 1964.

 

Указатель имен

[202]

Август II (Фридрих), прозванный Сильным (1670–1733) 214,224

Августин Аврелий из Гиппона (Блаженный; 354–430) 64,120, 128, 131,149, 154, 400, 449, 455

Аверроэс, см. Ибн-Рушд Авиценна, см. Ибн-Сина

Авраам-еврей 104

Агрикола (Бауэр) Георгий (1494–1555) 37, 38, 339, 342, 345, 378, 380, 383

Агриппа Корнелий Генрих из Неттес-гейма (1486–1535) 177, 282–285, 328, 329, 345, 382

Адам из Марча 446

Алан де Лилль (Лилльский; Аланус аб Инсулис; 1128–1202) 141,367

Александр Македонский (Великий; 356324 до н. э.) 21

Ал-Мамун (Эль-Мамун; IX в.) 357 Альберт Великий (Альбрехт Больштедт; 1193–1280) 34, 37, 65, 81, 83–85,127, 138,139, 251, 252, 254, 255, 257, 258, 260, 278, 279, 294, 301, 307, 320, 324, 326, 333, 343, 363, 367, 371, 383, 412, 414,417–419, 439

Альберти Леон-Баттиста (Леоне Баттиста; 1404–1472) 340

Альбумазар 446

Альхазен (Ибн-ал-Хайсам; 965-1039) 308

Аноним (XV–XVI в.) 78

Аристотель из Стагира (Стагирит; 384322 до н. э.) 25, 33, 37, 40, 105, 106, 109,132,133,158, 159, 168,191, 209, 211,246,260,261,263–270,273,277281, 283, 285, 287, 289, 290, 299, 307, 312, 313, 318, 319, 321, 326, 342, 359, 376, 446

Арнольд из Виллановы (ок. 1235–1311) 81, 83–85, 135, 177, 200, 213, 279, 285, 287, 289, 294, 295, 301, 335, 362, 363, 383,413,417

Ap-Рази (аль-Рази, Разес, Бубахр, Абу Бакр) Мухаммед ибн Закарийа Абу Бакр (865–925) 39, 81, 271, 277, 300, 358–360, 415

Артефий 368, 370

Аттила (V в.) 426

Аугурел Иоанн-Аврелий (Аугурелло Джованни-Аурелио; ок. 1453-XVI в.) 215

Барнальд Николай 179

Бейтер Давид (XVII–XVIII в.) 223

Бенивьени Джироламо (Джероламо; XV в.) 87

Беренгар (Беренгарий) Пизанский (середина XVII в.) 221, 222

Бертолле Клод Луи (1748–1822) 268

Бетгер Иоганн Фридрих (1685–1719) 46

Бехер Иоганн Иоахим (1635–1682) 217

Бёме Якоб (1575–1624) 382

Бирингуччо Ванноччо (1480–1539) 339, 342, 378, 380, 383

Бируни (Беруни) Абу-р-Райхан Мухаммед ибн Ахмед ал (973-1048) 360

Бойль Роберт (1627–1691) 42, 53, 218, 219, 222, 266, 267, 343, 374, 380, 382, 384

Болдуин (вторая половина XVII в.) 218

Бонавентура (Джованни Фиданца) из Баньореа(1221–1274) 138,364, 383

Бонифаций VIII (годы понтификата: 1294–1303) 295

Бонус Петр (XIV в.) 109, 465

Брагадино (Мамунья, Мамуньяро; вторая половина XVI в.) 222, 223

Брагадино Марко Антонио (середина XVI в.) 222

Бранд Маргарита (вторая половина XVII в.) 218

Бранд Хенниг (вторая половина XVII в.) 216-219

Брант Себастиан (1457/8-1521) 39,40, 431

Брейгель Старший Питер (ок. 1525/301569) 40

Брунетто Латини (1220–1294) 312

Бруно Джордано (1548–1600) 40, 141, 142, 161, 179, 309, 382

Буридан Жан (ок. 1300-ок. 1358) 154, 383

Бэкон Роджер (ок. 1214–1292) 33, 76, 77, 81, 88, 137, 152, 169–171, 173, 250, 278, 302, 303–308, 310, 311, 313, 314, 318–325,343,351, 362,363, 371, 381, 383, 418, 439, 443–449, 451–455

Бэкон Френсис Веруламский (1561–1626) 142, 224, 318, 374, 380, 381, 382, 384, 443, 446

Ван-Гельмонт Иоганн Баптист (1577–1644) 179, 214, 221, 222, 290, 291, 299,330, 343, 375–377, 382 Василий Валентин (XV или XVI в.) 103, 109, 281, 302, 362, 363, 382, 437

Ветий (Веттий) Валенс (II в.) 122

Виженер Блез де (XVI–XVII в.) 122

Вийон Франсуа (Франсуа Монкордье, или Делож; 1431/2-после 1463) 91

Винсент из Бове (1190–1264) 189, 275–277, 383

Витело Вителло (ок. 1230-ок. 1275) 311

Витрувий Полион (I в. до н. э.) 62

Вольтер Франсуа Мари (1694–1778) 223

Газали-аль-Газали Абу Хамид Мухаммед ибн Мухаммед (1058/9-1111) 192

Гален Клавдий (129–201?) 81,298,372, 415

Галилей Галилео (1564–1642) 384

Гапелий Николай (1559–1622) 366

Гебер, или Псевдо-Джабир (XIV в.?) 249, 254, 272–276, 331, 335, 358, 362, 368,370,414

Гегель Георг Вильгельм Фридрих (17701831) 50,51, 71, 156

Гельвеций Клод-Адриан (1715–1771) 222

Генрих IV (Болингброк; 1367–1413) 37, 214

Генрих^ (1421–1471) 214

Генрих I Бульонский (XVII в.) 223

Генрих Сегузий 69

Георг Вильгельм Байретский (вторая половина XVII в.) 223

Генкель Иоганн Фридрих (1679–1744) 265, 266

Гермес Трисмегист (Трижды Величайший; согласно легенде, V–IV в. до н. э.) 15, 43, 124, 135, 141, 161, 165, 200, 259, 266, 272, 288, 337, 351, 354–356, 367, 381, 383, 389, 402, 413, 421,422, 439, 465,479, 480

Гёте Иоганн Вольфганг (1749–1832) 224, 228–230

Гильом из Конша (ок. 1068–1121) 318

Гильом Парижский 236, 237

Гиппократ (ок. 460–377 до н. э.) 81

Глазер Христофер (XVII в.) 29–31

Глаубер Иоганн Рудольф (1604–1668) 46, 248, 297, 379, 380, 384

Голланд Иоанн Исаак (XV–XVI в.) 76, 78–80, 82–85, 88, 136, 171, 172, 366, 370, 383, 485, 490

Голланд Исаак (XIV–XV в.) 78, 85, 363, 383

Гольбейн Ганс Младший (1497–1543) 40

Гомер 27

Гор-Аполлон (IV в.) 123, 356

Гофман Эрнст Теодор Амадей (1776–1822) 90

Густенховер (XVI–XVII в.) 220

Давид Динанский (XII–XIII в.) 307

Дальтон Джон (1766–1844) 268, 302, 303,313,314

Данте Алигьери (1265–1321) 22, 24, 39, 72, 119, 129, 130, 138, 193, 195, 206–209,311,312

Дастин Джон (XIV в.) 36, 37

Декарт Рене (1596–1650) 384

Делиль из Прованса 215

Демокрит из Абдер (ок. 460–370 до н. э.) 266, 306, 307, 308, 310–312, 316, 486

Джабир ибн Гайан ал-Тарусуси (ок. 721–815) 84,271,272,358, 360

Джонсон Бен (Бенжамин; 1574–1637) 41,486

Ди Джон (1527–1608) 108, 222

Дионисий Захарий 34, 412

Дунс Скот Иоанн (1265/6-1308) 383

Д’Эспанье 105, 281

Дю Белле Жоакен (1522–1560) 431

Дю Клос (вторая половина XVII в.) 292

Дюбуа (первая половина XVII в.) 215

Евклид (? — после 280 до н. э.) 446

Жан де ля Фонтан 282

Жан из Менга (де Мень, де Мён, или Жан Клопинель; 1240/ок. 50-ок. 1305) 282

Зеннерт Даниил (1572–1637) 376, 382

Зороастр (Заратуштра, или Заратустра; Зардуш, или Зердушт; не позже 1000 до н. э.) 237, 389

Зосим из Панополиса (IV в.) 24, 104, 356, 357, 383, 389, 403

Ибн-Рушд (Рошд) Абу-ль-Валид Мухаммед бну-Ахмад из Кордовы (Аверроэс; 1126–1198) 72, 187, 189, 192, 195–197, 237,312,313

Ибн-Сина Абу Али (Авиценна; 9801037) 35, 36, 277, 298, 311, 313, 360, 415,418, 446

Иоанн XXII (годы понтификата: 1316–1334) 36,213

Иоанн де Санто Джеминиано из Сиены (XIV в.) 98

Иоанн Кентерберийский 308

Иоахим Флорский (Калабрийский; 1132–1202) 118

Иоганн Фридрих Ганноверский (вторая половина XVII в.) 217

Исидор Севильский (Исидорус Хиспаленсис; ок. 560–636) 307, 312

Калиостро (Иосиф Бальзамо, Джузеппе Бальсамо; 1743–1795) 214

Кардано Джероламо (Джироламо; 1501–1576) 142,382,454

Карл II (1630–1685) 291

Карл V, прозванный Мудрым (1337–1380) 36

Карл VII (1403–1461) 214

Каскариола Винченцо (вторая половина XVII в.) 218

Катулл Гай Валерий (87-? до н. э.) 200

Кеведо-и-Вильезас Франсиско (1580–1645) 41

Келли Эдуард (1555–1595) 222

Кирхмейер Каспар (вторая половина XVII в.) 218

Клеопатра VII (69–30 до н. э.) 356, 389

Клеттенберг Гектор фон (XVII–XVIII в.) 223

Климент Александрийский (ок. 150— ранее 215) 390, 416

Колезон (Колесон) 296

Колумб Христофор (1451–1506) 430

Кондильяк Этьен-Бонно (1715–1780) 114

Константин Африканский (1020–1087) 311

Крафт Даниил (вторая половина XVII в.) 217-219

Крешенци Пьер де из Болоньи (XIII–XIV в.) 68

Кронеман Вильгельм (вторая половина XVII в.) 223

Кункель Иоганн (1630–1702) 46, 217, 218

Лабю-Шардьер (первая половина XVII в.) 221

Лавуазье Антуан Лоран (1743–1794) 42, 374, 380, 384

Лактанций Луций Цецилий (Целий) Фирмиан (ок. 250-после 325) 72, 120

Лангле Дюфренуа Николай (XVIII в.) 43, 363

Лао-цзы (VI–V в. до н. э.) 416

Лев Х (годы понтификата: 1513–1521) 215

Лейбниц Готфрид Вильгельм (16461716) 217,218, 266

Лемери Николай (1645–1715) 29–31, 42

Леонардо да Винчи (1452–1519) 42, 303, 339

Лефебюр (середина XVII в.) 291

Либавий Андрей (ок. 1540–1616) 34, 279, 367, 374, 375, 382

Лукреций (Тит Лукреций Кар; ок. 99-ок. 55 до н. э.) 307, 308

Луллий Раймонд (ок. 1235-ок. 1315) 28, 71, 73, 81, 82, 83, 86, 108, 138, 178, 213, 280, 295, 301, 302, 334, 362, 363, 383,418

Людовик IX (1215–1270) 191

Людовик XIII (1601–1643) 215

Людовик XIV (1638–1715) 292

Макер Пьер Жозеф (Маке; 1718–1784) 43, 292, 369

Максимилиан II (1527–1576) 222

Мальбранш Николай (1638–1715) 265

Мария-еврейка 166, 210, 250, 356, 366, 389

Марк Антоний 268, 365

Марк Грек (середина XIII в.) 361

Мартинего (вторая половина XVI в.) 223

Мартини из Гельштадта (первая половина XVII в.) 221

Менипп из Гадары (III в. до н. э.) 424, 428

Мнишек (первая половина XVII в.) 221

Мюлленфельс (XVI–XVII в.) 220

Николай из Отрекура (ок. 1300-после 1350) 318

Николай Кузанский (Кребс; 1401–1461) 141

Нодэ Габриэль (1600–1653) 225

Нортон Томас (середина XVII в.) 382

Ньютон Исаак (1643–1727) 266, 304, 392,396

Олимпиодор Младший из Александрии (VI в.) 310, 356, 383,404

Ориген (ок. 185–253/4) 119

Палисси Бернар (ок. 1510–1589) 38, 256, 334–336, 378, 380, 383

Пантей 130

Парацельс (Филипп Ауреол Теофраст Бомбаст фон Гогенгейм; 1493–1541) 23, 100, 122, 142, 177, 179, 215, 215, 287–290, 293, 297–299, 329, 339, 351, 372,373, 376,371,381,382,415

Патрици Франческо (1529–1597) 298, 382

Пернети Антуан-Жозеф (1716–1801) 413

Петрарка Франческо (1304–1374) 39, 455, 456

Пифагор (ок. 580-ок. 500 до н. э.) 237, 401

Платон (428/7-348/7 до н. э.) 37, 209, 211,260–263, 267,312

Плиний Кай Старший (Второй; ок. 2479) 312,378, 446

Плотин (ок. 204–269/70) 131, 309, 355, 383

Поло Марко (1254–1323) 191

Пордедж Джон (XVIII в.) 135, 139, 205, 382

Порта Джиованни (Джованни) Баттиста делла (XVI в.) 340

Прокл Диадох (ок. 410–485) 122, 355, 383

Проперций Секст (ок. 50-ок. 15 до н. э.) 40

Пруст Жозеф Луи (1754–1826) 302, 303,313,314

Псевдо-Аристотель (XIV–XV или XVI в.) 168,275,276

Псевдо-Демокрит (VI в.) (Болос из Мендеса?; II или VI в. до н. э.) 238, 308, 316, 356, 357, 383

Псевдо-Дионисий Ареопагит (Петр Ивер?; V в. или начало VI в.) 150

Псевдо-Луллий (XIV XV или XVI в.) 362

Птолемей Клавдий (II в.) 313, 446

Пьер из Марикура (Петр Перегрин; вторая половина XIII в.) 311, 446

Рабле Франсуа (ок. 1494–1553) 22, 87, 116, 131,424, 426, 428

Рей Жан (1583–1645) 310

Рипли Джордж (Риплей Георг; 14151190) 28, 30, 32, 45, 57–59, 92, 100, 101,147, 199, 200, 214, 245, 280, 348, 349, 362, 366, 369, 406, 409–412, 427, 435

Рихтгаузен (первая половина XVII в.) 214, 221,222

Ричард Английский 123

Ришелье (1585–1642) 215

Роберт Гроссетест (Большеголовый), или Роберт Линкольнский (ок. 11751253) 311,325,343, 383, 446

Роберт из Честера (XII в.) 362

Ронсар Пьер (1524–1585) 39, 431

Роса Франсиско Мартинес де ла (1787–1862) 41

Рубрук Вильгельм де (Рубруквис; ок. 1220–1293) 191

Рудольф II (1552–1612) 214, 220

Сала Анджело (1576–1637) 31, 377, 382

Саллюстий (IV в.) 200, 320

Сведенборг (Сведберг) Эммануил (16891772) 142,380, 381,382

Свифт Джонатан (1667–1745) 86

Сен-Жермен (конец XVII в. — 1795/84) 214

Сендивогий (Седзивой) Михаил (1566?-1646) 171, 172, 216, 220, 221, 337, 382

Сервантес Сааведра Мигель (1547–1616) 156

Сетон (Сетоний) Александр (Космополит;?-1604) 220, 301

Сигер из Брабанта (ок. 1240-ок. 1282) 193,312

Сильвий Франсуа Делебоэ (1614–1672) 377, 382

Синезий (Синесий; 379–412) 164, 165, 173,269, 327, 356, 383

Синкелл Георгий (? — после 810) 389

Сократ (470/69-399 до н. э.) 312

Спиноза Бенедикт (Борух; 1632–1677) 384

Старкей (середина XVII в.) 221

Стефан Александрийский (VI в.) 165, 166, 210, 249, 300, 356, 358, 383, 422

Тарталья Николо (1500–1557) 142

Тахений Отто (ок. 1620–1699) 291, 343, 377, 382

Телезио (Телесио) Бернардино из Козенцы (1508–1588) 141, 142, 298, 382

Теофил Пресвитер (XI–XII в.) 342

Тертуллиан Квинт Септимий Флоренс (ок. 160-после 220) 374, 390

Тифферо (XVIII–XIX в.) 214

Тревизан Бернар (1406–1490) 78, 103, 250, 280, 295, 383

Тритемий Иоганн (1462–1516) 35

Уарте Хуан (1530/5-1592) 121

Фараби Абу-наср Мухаммед бну-Мухаммед (870–950) 360

Фердинанд III (1608–1657) 214, 222

Филалет Евгений (Томас Воген; 1621–1666) 104, 221, 222, 296, 290, 367, 382,412

Фламель Николай (1330–1418) 102,103, 107,213, 234, 235, 237,418

Фома Аквинский (Аквинат; 1225–1274) 67, 69, 156–161, 178, 189, 193, 2515, 256, 279, 314–316, 320, 324, 325, 343, 383,419, 439

Франциск из Ассизи (Ассизский; 1182–1226) 65, 69, 73, 116, 117, 119, 325, 331,418, 439, 448

Фридрих Вюртембергский (первая половина XVII в.) 220

Халид (Калид) бну-Язид бну-Муация (ок. 660–704) 106, 357, 358, 366

Харун (Гарун) ар(аль) — Рашид (766–809) 357

Хенквиц (вторая половина XVII в.) 219

Химес 164

Христиан II (1583–1611) 220

Циглер Мария (середина ХVI в.-1575) 223

Цицерон Марк Туллий (106-43 до н. э.) 313, 446

Чосер Джефри (1340–1400) 40

Шварц Бертольд (XIV в.) 363

Шекспир Вильям (Уильям; 1564–1616) 15,94, 224, 226, 227, 228, 231

Шлик из Богемии (первая половина XVII в.) 221

Шталь Георг Эрнст (1660–1734) 265, 384

Эгидий Колонна (Римлянин; 1247–1316) 119

Эймерик Николай (1320–1399) 36

Эккартсгаузен Карл (1752–1803) 47, 381,382

Эксимиданус 127

Экхарт Иоганн (Мейстер Экхарт; ок. 1260–1327) 66, 150–153, 331

Эпикур Самосский (342/1-271/0 до н. э.) 265, 307,312,313

Эразм Роттердамский Дезидерий (14691536) 40, 431

Юлиан из Толедо 71, 154, 155

Юлий Люксембургский (вторая половина XVI в.) 223

Яков I (1566–1625) 94

Ямвлих Халкидский (ок. 283-ок. 330) 236, 355, 383